Interpelacje i zapytania radnych - VIII kadencja 2018-2023

Szanowny Panie Prezydencie,

zwracam się do Pana Prezydenta z interpelacją w sprawie pracowni artystycznych i systemu ich przyznawania. W związku z pracami, jakie toczą się aktualnie w Urzędzie Miasta nad przygotowaniem nowej uchwały w sprawie zasad wynajmowania lokali oraz pomieszczeń tymczasowych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy Miasto Szczecin, zwracam się do Pana Prezydenta o uwzględnienie postulatów, jakie zgłaszają środowiska artystyczne w zakresie systemu przyznawania lokali komunalnych na pracownie artystyczne.

Przy tej okazji moje poważne obawy budzi, że nowa uchwała (projekt, który został przedstawiony radnym przez Zastępcę Prezydenta p. Annę Szotkowską) nie zawiera żadnych możliwości przyznania szczecińskim twórcom pracowni artystycznych. Jak wiadomo obecnie obowiązująca uchwała nr XVIII/508/12 reguluje zasady przyznawania tych pracowni (w rozdziale 8, par. 31), ale będzie ona obowiązywać jedynie do czasu wejścia w życie uchwały nad którą Urząd aktualnie pracuje. Stan zaawansowania projektu nowej uchwały i tempo prac nad nią wskazują, że może to nastąpić nawet w październiku, a na pewno do końca 2019 roku (zgodnie z ustawą gmina ma na to czas do kwietnia 2021 r.)

W związku z powyższym uprzejmie zadaję Panu Prezydentowi pytanie, czy na skutek pominięcia w projekcie nowej uchwały zapisów umożliwających przyznawanie szczecińskim twórcom pracowni artystycznych, istnieje ryzyko, że dotychczasowa praktyka przyznawania pracowni zostanie przez Urząd Miasta Szczecin zaniechana?

Jednocześnie w dalszej części interpelacji, co zasygnalizowałam na wstępie, przedstawiam postulaty dotyczące pracowni artystycznych, wypracowane przez szczecińskie środowiska. Postulaty te wpisują się w trendy, które z powodzeniem sprawdziły się w innych miastach Polski, a od dziesiątek lat funkcjonują w Europie i na świecie. Sprostanie tym potrzebom wymaga nowego podejścia do systemu przyznawania pracowni artystycznych w mieście Szczecin. Powinno to nastąpić choćby ze względu na powstanie i rozwój Akademii Sztuki, która właśnie weszła w 10 rok funkcjonowania. To niespotykane wcześniej w Szczecinie poszerzenie środowiska artystycznego skłania, aby za rozwojem Akademii nastąpiło zwiększanie liczby lokali przeznaczanych przez Miasto na pracownie artystyczne.

Poniżej przedstawiam najważniejsze postulaty dotyczące pracowni artystycznych wypracowane w bezpośrednim kontakcie ze środowiskiem szczecińskich twórców:
1. Nowo opracowany system najmu lokali powinien uwzględniać zróżnicowane potrzeby twórców:
- wyodrębnienie pracowni różnej wielkości (pracownie małe i duże),
- umożliwienie zamieszkiwania w pracowniach lub nie,
- zróżnicowane potrzeby czasowe najmu (pracownie na czas określony i nieokreślony),
- zróżnicowane możliwości finansowe i celowe twórców (wynajem po stawkach właściwych dla lokali komunalnych, po stawkach preferencyjnych porównywalnych ze stawkami dla organizacji pozarządowych, a w uzasadnionych przypadkach nieodpłatnie - w zależności od celowości najmu czy nakładów koniecznych do poniesienia, by możliwe było użytkowanie pracowni).

2. Wskazane jest solidne zróżnicowanie substancji materialnej lokali, która powinna obejmować lokale począwszy od standardu typu studio (tj. służące jednocześnie pracy twórczej i mieszkaniu), po wielkopowierzchniowe pracownie przeznaczone na tworzenie dużych dzieł sztuki (zazwyczaj lokalizowane na parterze). Z pojawieniem się wielu nowych dziedzin, związanych z tzw. nowymi technologiami, przemysłami kreatywnymi powinno iść za tym funkcjonalne zróżnicowanie lokali. Należy więc uwzględnić zapotrzebowanie począwszy od tzw. pracowni brudnych (na realizację tradycyjnych technik malarskich, rzeźbiarskich itp.) po tzw. pracownie czyste (projektownie graficzne, fotografia cyfrowa).
3. Co jest całkowitą nowością w porównaniu do systemu obecnie stosowanego przez Urząd Miasta, postulowane jest, a wręcz konieczne, stworzenie zasobu pracowni, które będą udostępniane na czas określony. Pracownie te powinny funkcjonować obok pracowni już istniejących, które oddano artystom na czas nieokreślony. Środowiska podkreślają bardzo dużą potrzebę pracowni udostępnianych na czas określony, czego dotąd nie ma i nigdy nie było. Potrzeba ta wynika ze zmiany, jaka nastąpiła w funkcjonowaniu artystów w Europie, w tym także w Polsce po wejściu systemu grantów, programów rezydencjalnych itp. Artyści nie są już, tak jak kiedyś, związani z jednym miejscem, przemieszczają się do miast, w których tworzą dzieła inspirowane życiem i kulturą tych miast. Efektem tego są np. pisane przez nich w tych miastach książki, pozostawiane w tych miastach rzeźby, czy odbywające się w ich przestrzeni społecznej interwencje artystyczne. Pracownie artystyczne udostępniane na czas takich pobytów są we współczesnym świecie normą.
4. Optymalnym rozwiązaniem byłoby skupienie wszystkich pracowni w jednej większej przestrzeni (podobnie jak niegdyś przeznaczono do tego celu kamienicę przy ul. Lenartowicza). Nowe pracownie mogłyby funkcjonować w budynkach poprzemysłowych lub po byłych lokalach użytkowych np. przy ulicy Żółkiewskiego.
5. Właściwym byłoby bliskie sąsiedztwo tych pracowni obok lokali wynajmowanych pod działalność przemysłów kreatywnych, usług projektowych, wydawniczych, architektonicznych itp. aby wytworzyć miejsce współpracy, także zawodowej. Miejsca takie pojawiły się już w Polsce zachęcając do odwiedzin i doświadczania sztuki. Są atrakcyjne zarówno dla ludności miejscowej, jak i turystów, zarówno pod kątem pod kątem kulturowym, jak i usługowo-handlowym, budujące przyjazną atmosferę i pozytywny, otwarty na innowacje wizerunek miasta.
6. Takim klastrem pracowni oraz innych lokali tam wynajmowanych zarządzać powinien profesjonalny podmiot. Można też powierzyć to istniejącej instytucji kultury, specjalizującej się we współpracy z artystami sztuki współczesnej.
7. Oprócz pracowni przeznaczonych dla artystów wizualnych (malarstwo, rzeźba, grafika, fotografia itp.) o pracownie upominają się także twórcy literatury, muzyki, sztuk performatywnych. Nie powinni być oni wyłączeni z tego systemu, co niestety ma miejsce obecnie.
8. Sami artyści opowiadają się za wprowadzeniem do umów najmu zapisów o konieczności ewaluacji ich aktywności twórczej, aby zapobiec sytuacjom, w których lokale przyznane pod pracownie pozostają później w wieloletnim posiadaniu osób, które dawno przestały uprawiać sztukę. Jak przekazano radnym na posiedzeniu Komisji Kultury (8.07.2019) urzędnicy szczecińskiego magistratu są zobowiązani jedynie do przyznania artyście pracowni (na czas nieokreślony). Uchwalone lokalnie prawo nie wymaga późniejszej weryfikacji twórczej aktywności artysty. Jak twierdzą artyści, prawo obowiązujące w Gminie Miasto Szczecin uniemożliwia w ten sposób dostęp do pracowni twórcom aktywnym. W roku 2017 zapotrzebowanie na najem pracowni zgłosiło 20 artystów, podczas gdy przyznano je tylko dwóm (!). Jak wynika z wykazu przekazanego radnym, od czasu utworzenia Akademii Sztuki (2009) artystom przekazano zaledwie 11 aktualnie zajmowanych pracowni. W okresie tym mury Akademii Sztuki opuściło blisko 700 absolwentów.
9. Uzasadnione jest zwiększenie zasobu lokali z przeznaczeniem na pracownie artystyczne. W tej chwili, jak przekazano radnym, zasób ten stanowi 60 pracowni.

W bardziej szczegółowej formie z głosami artystów można zapoznać się w protokole z posiedzenia Komisji ds. Kultury z dn. 8.07.2019 r., na którą przybyła liczna reprezentacja środowisk twórczych:
http://bip.um.szczecin.pl/chapter_50918.asp?soid=0F806102709548C0A5E9C1606265834F&fbclid=IwAR3abuhR1jfojFFhiJ_o-bwzFBmfswMbaGGV8mtN6STvTZB55tzSqtMoBMI

Przy tej okazji zwracam się do Pana Prezydenta o większe uspołecznienie składu powoływanej przez Pana Prezydenta komisji przyznającej pracownie. Postuluję zmniejszenie w niej liczby urzędników, a wprowadzenie przedstawicieli szerzej rozumianych aktywności twórczych (sztuka to dziś nie tylko malarstwo, grafika i rzeźba), osób zajmujących się bezpośrednio współpracą z artystami. Zasadne jest też ponowne włączenie do składu tej komisji przedstawicieli Komisji ds. Kultury (zgodnie z wcześniejszą, wieloletnią praktyką). Podobnie jak jest w przypadku komisji przyznającej przyznającej stypendia twórcze, stypendia artystyczne, czy nagrody artystyczne, w obradach których uczestniczą radni Komisji ds. Kultury.

Wszyscy jesteśmy świadomi, jak ważnym wydarzeniem było powstanie Akademii Sztuki. Po 10 latach jest obecności powiniśmy mieć też świadomość jak ważne jest związanie środowiska artystycznego z miastem, budowanie jego tożsamości, różnorodności, wizerunku. Brak zasobu do pracy będzie powodował odpływ artystów z miasta i ubożenie jego kultury.
Prężnie rozwijająca się kultura poprawia wizerunek miasta (a artyści muszą gdzieś tworzyć). Szczecin jako miasto przygraniczne powinno być tego jeszcze bardziej świadome. Pracownie artystyczne – za zgodą artystów – traktuje się jako atrakcję kulturalną miasta. W innych miastach odbywają się np. dni otwarte pracowni. W Szczecinie taka inicjatywa ostatnim razem odbyła się niestety 10 lat temu. Środowisko artystyczne podczas Komisji Kultury 8.07.19 zgodziło się, że warto byłoby do niej wrócić. Pracownie wpisują się dziś w krajobraz współczesnego miasta, stają się jego ważnym elementem, np. pracownia Aliny Szapocznikow na Starym Mieście w Warszawie – powstają w nich festiwale, które obejmują zwiedzanie pracowni artystów. O pracowniach artystów młodzież uczy się na konkursach o mieście, np. w Szczecnie – o pracowni Lewińskich w Szczecinie. To ubogaca, pokazuje mieszkańcom, jak wygląda proces twórczy, a tym samym wiąże ich z miastem. Coś po nas musi zostać - jednym z podstawowych znaków bytności jest sztuka, dlatego musimy stworzyć warunki, by mogła się rodzić.
Szczecin w ostatnich latach zasłynął w Polsce ze sztuki – Akademia Sztuki wymieniana jest jako najlepsza polska uczelnia artystyczna. Jej renoma jest znana wśród badaczy kultury, naukowców, dziennikarzy. Osiągnięciem artystycznym w sferze architektury jest nowy budynek Filharmonii Szczecińskiej, ciekawe ekspozycje twórców polskich i zgranicznych odbywają się w Trafostacji Sztuki, ciesząc się zainteresowaniem mieszkańców i turystów. Młodzież specjalnie przeprowadza się do Szczecina – nawet z tak wiodących ośrodków jak Warszawa – by móc się tu uczyć i działać. Utworzyło się wspaniałe środowisko twórcze. Dlatego trzeba stworzyć warunki, dać artystom narzędzia, jak pracownie, by mogli dalej się tu rozwijać – by młodzi artyści po ukończeniu Akademii nie porzucali Szczecina na rzecz ośrodków bardziej dbających o sektor kultury. Szczecin ma teraz najlepszy czas, aby utworzyć prawdziwie żyjące kulturą miasto.

W związku z powyższym uprzejmie proszę o odniesienie się do trzech spraw:
1. Braku zapisów w projekcie przygotowywanej przez Miasto uchwały, umożliwiających przyznanie szczecińskim twórcom pracowni artystycznych,
2. Głosu środowisk twórczych, aby na nowo opracować system najmu lokali udostępnianych na pracownie artystyczne, z uwzględnieniem przedstawionych wyżej postulatów,
3. Większego uspołecznienia składu komisji przyznającej pracownie artystyczne, w tym włączenia w nią przedstawicieli Komisji ds. Kultury.

Interpelujący Radni:

• Edyta Łongiewska-Wijas (Niezrzeszony)

Odpowiedzi na interpelacje/zapytania:

• Krzysztof Soska - Z-ca Prezydenta Miasta