Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2017 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin na przełomie maja i czerwca 2017 roku przeprowadził kontrolę w IV Liceum Ogólnokształcącym  im. B.Prusa, Św. Kingi 2, 71-032 Szczecin (zw. dalej IV LO), w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy (zw. dalej bhp). Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia  03.07.2017 r.

I. Ocena ogólna kontrolowanej działalności

Stwierdzone uchybienia i nieprawidłowości dotyczyły:

• stanu technicznego pomieszczeń higienicznosanitarnych dla pracowników,
• stosowania nieoznakowanych czynników chemicznych, przechowywanych w zastępczych opakowaniach,
• niepełnego spisu wykorzystywanych podczas pracy czynników chemicznych,
• braku kart charakterystyk czynników chemicznych stosowanych na stanowiskach robotników do prac lekkich,
• niewydania pracownikom ustalonej w Regulaminie pracy odzieży i obuwia roboczego,
• nieustalenia w Regulaminie pracy części środków ochrony indywidualnej,
• dopuszczenia pracowników do pracy bez aktualnych badań lekarskich,
• przeprowadzenia wstępnych szkoleń w dziedzinie bhp poza godzinami pracy pracowników,
• braku w Regulaminie pracy zapisów dotyczących sposobu informowania pracowników o ryzyku zawodowym oraz zaktualizowanego wykazu prac wzbronionych kobietom
• sposobu realizacji zadań przez specjalistę ds. bhp.

Prawidłowo realizowano obowiązki w zakresie:

• wykonywania zaleceń wynikających z kontroli obiektu budowlanego,
• realizacji obowiązku dotyczącego wyposażania pracowników w okulary korekcyjne do pracy przy monitorze ekranowym.

II. Oceny cząstkowe

1. Pomieszczenia higieniczno - sanitarne dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych

Stwierdzono uchybienia w powyższym zakresie polegające na stosowaniu, przez osoby zatrudnione na stanowiskach robotników do prac lekkich,  czynników chemicznych niewiadomego pochodzenia, które były przechowywane w nieoznakowanych, zastępczych opakowaniach, a wg art. 221 §  1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy(zw. dalej K.p.) niedopuszczalne jest stosowanie substancji chemicznych i ich mieszanin nieoznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację.

Wykazano ponadto, że nie prowadzono spisu pozostałych czynników chemicznych wykorzystywanych podczas prac przez ww. pracowników oraz nie posiadano kart charakterystyki tych czynników, co pozostawało w sprzeczności z art. 221 §  2 K. p., wg któregoniedopuszczalne jest stosowanie substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz kart charakterystyki.

Przyczyną wykazanych nieprawidłowości była niewystarczająca znajomość przepisów w tym zakresie ze strony osoby zatrudnionej na stanowisku kierownika gospodarczego.

Odpowiedzialność za zaistniałą sytuację ponosił również specjalista ds. bhp, wykonujący zadania służby bhp w IV LO, który nie przeprowadził kontroli w tym zakresie oraz nie wskazał pracodawcy i osobom kierującym pracownikami na obowiązujące w tym zakresie przepisy.

Nie stwierdzono uchybień w zakresie stosowania odczynników chemicznych podczas lekcji chemii. Wykorzystywane przez pracownika (nauczyciela chemii) odczynniki przechowywane były na zapleczu pracowni chemicznej w zamkniętej szafie, do której dostęp miał wyłącznie nauczyciel. Szafa na zewnątrz oznaczona była znakami ostrzegawczymi, które wskazywały jakie czynniki są w niej przechowywane.

3. Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze

Rodzaje środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz   okresy używalności odzieży i obuwia roboczego ustalone zostały w Tabeli przydziału ww. przedmiotów (zw. dalej Tabelą), która stanowiła integralną część  zakładowego Regulaminie pracy. Kontrola wykazała, że w Tabeli nie zostały ustalone środki ochrony indywidualnej dla nauczyciela chemii, prowadzącego lekcje z wykorzystaniem odczynników chemicznych oraz środki ochrony słuchu dla robotników do prac lekkich, niezbędne przy koszeniu trawy z wykorzystaniem kosiarek i kos spalinowych. Obowiązek ujęcia w Regulaminie pracy ww. środków ochrony indywidualnej wynikał z art. 237⁸ § 1 K. p., wg którego pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne w związku z art. 237⁶§ 1 i art. 237⁷§ 1 (...).

Wykazano ponadto, że osoba zatrudniona w dniu kontroli na stanowisku kierownika gospodarczego, nie otrzymała żadnych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego, które zostały  ustalone w Regulaminie pracy. Wyjaśnienia wymienionej wraz z załączoną dokumentacją wykazały, że zakres obowiązków na stanowisku kierownika gospodarczego został zmieniony i nie ma potrzeby wyposażać pracownika zatrudnionego na tym stanowisku w ww. przedmioty.

Stwierdzono jednocześnie, że pracownicyzatrudnieni na stanowiskach robotników do prac lekkich z powodu złej interpretacji zapisów Regulaminu pracy przez kierownika gospodarczego nie otrzymali bluz roboczych a wg art. 237⁹ § 1 K. p. pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

W stosunku do pozostałych pracowników nie stwierdzono niezgodności z obowiązującymi przepisami. Pracownicy byli wyposażeni w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze, niezbędne do stosowania na danym stanowisku pracy.

4. Badania profilaktyczne

Badania profilaktyczne wykonywane były na podstawie umów zawieranych pomiędzy IV LO, a jednostką służby zdrowia uprawnioną do wykonywania badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami. Kontrolą objęto pełen stan osobowy jednostki (41 osób).

Kontrola ustaliła, że osoba zatrudniona z dniem 09.02.2015 r. na stanowisko nauczyciela została dopuszczona do pracy na podstawie zaświadczenia lekarskiego z badań okresowych wykonanych dla innego pracodawcy, podczas gdy wg ówcześnie obowiązującego zapisu art. 229 § 1 pkt 1 K. p., wstępnym badaniom lekarskim podlegały osoby przyjmowane do pracy. Badaniom wstępnym nie podlegały osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Stwierdzono jednocześnie, że pracownik zatrudniony na stanowisku robotnika do prac lekkich został dopuszczony do pracy bez wstępnych badań lekarskich. Badanie wykonał po kilkunastu dniach od dnia podjęcia pracy na tym stanowisku, co naruszyło art.  229 §  4  K. p, wg którego pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

W stosunku do pozostałych pracowników nie stwierdzono nieprawidłowości, bądź uchybień. Wszyscy pracownicy, świadczący pracę w dniu kontroli, posiadali aktualne badania profilaktyczne.

5. Szkolenia w dziedzinie bhp

Szkolenia wstępne: instruktaż ogólny przeprowadzał specjalista ds. bhp, instruktaż stanowiskowy przeprowadzał Dyrektor IV LO. Szkolenia okresowe przeprowadzane były przez podmioty zewnętrzne. Kontrolą objęto pełen stan osobowy jednostki (41 osób).

Przeprowadzając kontrolę wykazano, że 2 pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych odbyło wstępne szkolenie ogólne i stanowiskowe w jednym dniu roboczym (8 godzinny dzień pracy), podczas gdy wg załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, wstępne szkolenie w dziedzinie bhp na stanowiskach robotniczych powinno trwać minimum  11 godz. lekcyjnych.

Przeprowadzenie szkolenia w jednym dniu roboczym pracowników naruszono postanowienia art. 237³§  3 K. p., wg którego szkolenia, odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

W stosunku do pozostałych pracowników nie stwierdzono uchybień. Pracownicy posiadali aktualne szkolenia w dziedzinie bhp.

6. Ocena ryzyka zawodowego

Ocenę ryzyka zawodowego w IV LO została przeprowadzona w 2012 r. przez zespół, w skład którego wchodzili pracownicy szkoły oraz specjalista ds. bhp, wykonujący ówcześnie zadania służby bhp w jednostce. Do oceny wytypowano następujące stanowiska pracy: nauczyciel przedmiotów humanistycznych i matematyczno - przyrodniczych; nauczyciel informatyki; nauczyciel chemii i fizyki; nauczyciel wychowania fizycznego; bibliotekarz; pedagog i psycholog szkolny; pracownik administracyjno - biurowy; woźny, dozorca; sprzątaczka, szatniarka.

W zakresie dokumentacji oceny ryzyka zawodowego stwierdzono jednostkowe uchybienie polegające na braku w Regulaminie pracy zapisów dotyczących sposobu informowania pracowników o ryzyku zawodowym, a wg art. 104¹§ 1 pkt 8 K. p. Regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą.

W pozostałym zakresie nie wniesiono uwag do przeprowadzonej oceny, która zawierała wymagane elementy, w tym: opis ocenianego stanowiska pracy z wyszczególnieniem występujących na danym stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy, wykonywanych zadań, stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów, wyniki oceny dla każdego z czynników, środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko oraz wykazy osób pracujących na danym stanowisku pracy. Wszyscy pracownicy byli poinformowani o  ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz zasadami ochrony przed zagrożeniami.

7. Wykaz prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią

Z dniem 01.05.2017 r. weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią.  

Do dnia kontroli pracodawca nie dostosował, obowiązującego w IV LO, wykazu do ww. rozporządzenia, a wg  104¹. §  1 pkt 6 K. p.Regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności: wykazy prac wzbronionych pracownikom młodocianym oraz kobietom.

8. Służba bhp

W okresie objętym kontrolą zadania służby bhp w IV LO wykonywała osoba  zatrudniona w Ośrodku BHP Zachodniopomorskiego Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej, która posiadała udokumentowane kwalifikacje specjalisty ds. bhp.

Kontrola wykazała, że części nieprawidłowości i uchybień można było uniknąć przy prawidłowym wykonywaniu zadań przez specjalistę ds. bhp. Dotyczyło to głównie niewystarczającego doradztwa ze strony wymienionego  w zakresie stosowania przepisów i zasad bhp, do czego zobowiązywał ww. zapis §  2, ust. 1, pkt 13 rozporządzenia   Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy.Z ustaleń kontroli wynikało, że specjalista ds. bhp nie informował pracodawcy o niezgodnym z przepisami stanie technicznym pomieszczeń higienicznosanitarnych dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych; nie zwracał uwagi pracodawcy na stosowanie czynników chemicznych bez posiadania kart charakterystyki, spisu stosowanych czynników; niezgodnego z przepisami przechowywania czynników chemicznych, braku w tabeli przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego środków ochrony indywidualnej dla nauczyciela chemii. 

W pozostałym zakresie nie wniesiono zastrzeżeń do wykonywania zadań przez specjalistę ds. bhp., który przedstawiał pracodawcy coroczne analizy stanu bhp, współuczestniczył w wewnętrznych kontrolach stanu bhp, współuczestniczył w tworzeniu wewnętrznych przepisów z zakresu bhp.

9. Obiekt budowlany

IV LO usytuowane było w 1 obiekcie budowlanym, którego powierzchnia zabudowy wynosiła 819,27 m².Właścicielem obiektu była Gmina Miasto Szczecin, a zarządcą jednostka. Dla budynku prowadzono książkę obiektu budowlanego. Za prowadzenie książki, terminowe przeprowadzanie kontroli obiektu budowlanego oraz nadzorowanie wykonania zaleceń wynikających z kontroli odpowiedzialna była osoba zatrudniona na stanowisku kierownika gospodarczego.

Budynek oraz jego otoczenie poddawane były okresowym kontrolom wynikających z zapisów art. 62 ust. 1 ustawy  z dnia 7 lipca  1994 r. Prawo budowlane. Kontrole przeprowadzały osoby posiadające uprawnienia do przeprowadzania kontroli w danym zakresie. W toku kontroli obiektu budowlanego nie stwierdzono uchybień mogących  mieć wpływ na bezpieczeństwo osób korzystających z budynku i jego otoczenia. Pracodawca na bieżąco wykonywał zalecenia wynikające z kontroli, bądź występował do organu nadrzędnego o wyasygnowanie środków finansowych na ten cel.  Nie stwierdzono ponadto uchybień w zakresie prowadzenia książki obiektu budowlanego. Wpisy do książki dokonywane były w dniu zaistnienia okoliczności, dla której było wymagane dokonanie odpowiedniego wpisu.

10. Praca przy monitorze ekranowym

Prace przy monitorach ekranowych, co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, wykonywały osoby zatrudnione na stanowiskach administracyjno - biurowych. Zarządzeniem wewnętrznym uregulowano zasady zwrotu kosztów zakupu okularów do pracy przy monitorze ekranowym. Nie stwierdzono uchybień w powyższym zakresie. W okresie od 2015, do dnia kontroli zwrot kosztów zakupu okularów korekcyjnych do pracy przy monitorze ekranowym otrzymały 3 osoby.

III. Uwagi i zalecenia

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi IV LO:

1. Podjęcie starań w zakresie zapewnienia pracownikom, zatrudnionym na stanowiskach robotniczych, pomieszczeń higienicznosanitarnych  zgodnych z przepisami.
2. W zakresie czynników chemicznych: stosowanie i przechowywanie czynników chemicznych zgodnie z obowiązującymi przepisami; prowadzenie na bieżąco spisu stosowanych czynników chemicznych; posiadanie kart charakterystyk stosowanych czynników chemicznych.
3. Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze: ustalenie w tabeli przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego wszystkich środków ochrony, niezbędnych do stosowania na danym stanowisku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem stanowiska nauczyciela chemii; skorygowanie w ww. tabeli przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego na stanowisku kierownika gospodarczego; wyposażanie pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze ustalone w tabeli.
4. Nie dopuszczanie do pracy pracowników bez wstępnych badań lekarskich, wykonanych zgodnie z obowiązującymi przepisami.
5. Odbywanie przez pracowników szkoleń w dziedzinie bhp w godzinach pracy.
6. W Regulaminie pracy dostosowanie wykazu prac wzbronionych kobietom do nowych regulacji prawnych w tym zakresie.
7. Egzekwowanie od specjalisty ds. bhp obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie tej służby.