Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2014 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin w okresie 02 - 03.2014 r. przeprowadził kontrolę w Pałacu Młodzieży - Pomorskie Centrum Edukacji,
al. Piastów 7, 70-327 Szczecin, zwanym dalej PM-PCE, w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 23.04.2014 r.

I. Ocena ogólna kontrolowanej działalności

WKiAW, mimo stwierdzonych uchybień, ocenia pozytywnie działalność jednostki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (ocena pozytywna z uchybieniami).

Pozytywna ocena dotyczyła:

• wykonania obowiązków wynikających z decyzji zewnętrznych organów kontroli nad warunkami pracy,
• stanu technicznego obiektu budowlanego oraz prowadzenia książki obiektu budowlanego,
• użytkowania maszyn i urządzeń technicznych zapewniających bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
• stosowania i przechowywania mieszanin niebezpiecznych bądź mieszanin stwarzających zagrożenie,
• wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Stwierdzone uchybienia dotyczyły:

• oceny ryzyka zawodowego,
• wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze,
• ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
• badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami,
• szkoleń w dziedzinie bhp,
• wykonywania zadań przez służbę bhp.

II. Oceny cząstkowe

1. Wyniki kontroli organów zewnętrznych nad warunkami pracy

W badanym okresie kontrole w PM-PCE prowadzili:

1. Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie, w zakresie  wykonania decyzji dotyczącej stanu technicznego i estetycznego sali gimnastycznej,
2. Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie, w zakresie przestrzegania przepisów przeciwpożarowych,
3. Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Powiecie Grodzkim Szczecin, w zakresie  utrzymania i użytkowania obiektu budowlanego.

W badanych przez organy kontroli zewnętrznej obszarach uchybień nie stwierdzono.

Kontrola wykazała, iż pracodawca wykonał wszystkie obowiązki wynikające z kontroli zewnętrznych nad warunkami pracy.

WKiAW pozytywnie ocenił działalność jednostki w powyższym zakresie.

2. Obiekt budowlany

PM-PCE usytuowany był w jednym obiekcie budowlanym. Powierzchnia zabudowy wynosiła 1377,90 m². W okresie od 01.01.2012 r. do 27.01.2014 r. przeprowadzono następujące okresowe kontrole obiektu budowlanego: pięcioletnią w zakresie stanu technicznego i przydatności do użytkowania oraz estetyki obiektu i jego otoczenia; pięcioletnią instalacji elektrycznej i piorunochronnej; roczną w zakresie stanu technicznego elementów budynku narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne
i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu; roczną przewodów kominowych. W budynku nie było instalacji gazowej.

Nie stwierdzono uchybień w przedstawionym wyżej zakresie. Kontrole przeprowadzały osoby posiadające uprawnienia w danym zakresie. Pracodawca na bieżąco wykonywał zalecenia wynikające z kontroli i utrzymywał budynek, pomieszczenia pracy, a także jego otoczenie w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.  Na bieżąco prowadzono również książkę obiektu budowlanego.

WKiAW pozytywnie ocenił działalność jednostki w obszarze dotyczącym kontroli obiektu budowlanego oraz prowadzenia książki dla tego obiektu.

3. Maszyny oraz sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości

Według stanu na dzień prowadzenia kontroli  na wyposażeniu jednostki znajdowały się następujące maszyny i sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości: młot udarowo
- obrotowy, szlifierki, pilarki, kompresory, piła stołowa, podkaszarka, wiertarki, wyrzynarki, tokarka do metalu, 6 drabin aluminiowych. Wszystkie maszyny, poza 2 drabinami, zostały nabyte po 2003 r.

Nie stwierdzono uchybień w badanym obszarze.

Pracodawca przeprowadził kontrolę drabin nabytych przed 2003 r. pod kątem spełnienia minimalnych wymagań określonych w rozdziale 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. W wyniku kontroli stwierdzono, iż maszyny spełniają minimalne wymagania bhp określone w rozporządzeniu.

WKiAW pozytywnie ocenił obszar dotyczący użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy.

4. Czynniki chemiczne

W jednostce stosowano niebezpieczne mieszaniny chemiczne do prac związanych z utrzymaniem czystości obiektu. Prace w narażeniu na ww. mieszaniny wykonywały osoby zatrudnione na stanowiskach robotników do pracy lekkiej.

Nie stwierdzono uchybień w powyższym zakresie.

Pracodawca posiadał aktualny spismieszanin chemicznych oraz kartycharakterystyki, z którymi zapoznano pracowników. Mieszaniny przechowywane były w oryginalnych opakowaniach zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem. Pracodawca prowadził ponadto wewnętrzne kontrole bhp na stanowiskach pracy, na których stosowano ww. mieszaniny. Kontrole nie wykazały uchybień.

WKiAW pozytywnie ocenił działalność jednostki w zakresie  stosowania niebezpiecznych bądź stwarzających zagrożenie mieszanin chemicznych.  

5. Prace szczególnie niebezpieczne

Do prac szczególnie niebezpiecznych w jednostce zaliczono prace na wysokości oraz prace z użyciem niebezpiecznych mieszanin chemicznych.

Nie stwierdzono uchybień w powyższym obszarze.

Uprawnienia do wykonywania prac na wysokości powyżej 3 metrów (zaświadczenia lekarskie) posiadało 3 pracowników.  Jeden z pracowników posiadał ponadto świadectwa kwalifikacyjne uprawniające do wykonywania prac w zakresie eksploatacji i dozoru instalacji i sieci elektroenergetycznych do 1 kV.

Pracodawca wyposażył pracowników w środki ochrony indywidualnej oraz opracował dokumentację dotyczącą podstawowych wymagań bhp przy wykonywaniu tego typu prac.

WKiAW pozytywnie ocenił działalność jednostki w zakresie wykonywania przez pracowników prac szczególnie niebezpiecznych. 

6. Ocena ryzyka zawodowego

Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadzono w 2009 r. Ostatnia aktualizacja oceny nastąpiła w 2012 r. Zespół, w skład którego wchodził wicedyrektor, specjalista ds. bhp, społeczny inspektor pracy oraz kierownik gospodarczy ocenił ryzyko zawodowe na 13 stanowiskach pracy.

W ocenie ryzyka zawodowego stwierdzono uchybienia polegające na tym, że po dwóch wypadkach przy pracy, do jakich doszło w marcu i sierpniu 2013 r., ocena ryzyka zawodowego nie została zweryfikowana pod kątem tych zdarzeń i zastosowania właściwych środków profilaktycznych. Weryfikacja oceny ryzyka zawodowego była tym bardziej wskazana, że zarówno w jednym, jak i drugim wypadku zespół powypadkowy ustalił te same przyczyny wypadku: „obciążenie układu mięśniowo szkieletowego; wymuszona pozycja ciała”.  

Wypracowanie i zastosowanie właściwych rozwiązań po pierwszym wypadku mogłoby zapobiec zaistnieniu drugiego wypadku przy pracy. W związku z czym można stwierdzić, iż ryzyko w tym przypadku zostało niedoszacowane.

W pozostałym zakresie nie stwierdzono uchybień. Dokumentacja oceny zawierała niezbędne elementy, takie jak: opis stanowiska pracy; stosowane przez pracownika narzędzia i materiały; wykonywane czynności; występujące na stanowisku niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki środowiska pracy; wykazy osób pracujących na danym stanowisku; wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy; środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny. Wszyscy pracownicy zostali zapoznani z oceną ryzyka zawodowego występującego na danym stanowisku pracy, co było zgodne z zapisami art. 226 ustawy z dnia  26 czerwca 1974 r.  Kodeks pracy, zw. dalej  k.p., wg którego pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się
z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

WKiAW, pomimo wskazanego powyżej uchybienia, pozytywnie ocenił dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz wdrożone działania profilaktyczne wynikające
z oceny. 

7. Wypadki przy pracy

W okresie objętym kontrolą w MP- ZCE doszło do 2 wypadków przy pracy, w których poszkodowanymi zostały osoba zatrudniona na stanowisku specjalisty oraz osoba zatrudniona na stanowisku nauczyciela zajęć w placówce pozaszkolnej. Do wypadków doszło podczas wykonywania przez pracowników czynności na rzecz pracodawcy bez jego polecenia.

Kontrola wykazała, iż w obydwu przypadkach poszkodowane  poinformowały pracodawcę o wypadku ze znacznym opóźnieniem (w kilka i kilkadziesiąt  dni od dnia zdarzenia), co naruszyło zapis  § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, wg którego pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.

Wypadki miały miejsce podczas wykonywania przez poszkodowane ręcznych prac transportowych.

Zgłoszenie wypadku ze znacznym opóźnieniem skutkowało tym, iż bezprzedmiotowe tak ze strony pracodawcy, jak i zespołu powypadkowego stało się wykonanie obowiązków wymienionych  § 3 ust. 1 pkt 1 i 3 oraz  § 7 ust. 1pkt. 1 ww. rozporządzenia, wg których  do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający: dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych; dokonywanie zmiany położenia przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.(…) Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności: dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku. 

Wszczynanie postępowań z opóźnieniem mogło mieć wpływ na ocenę zdarzenia.

Nie stwierdzono natomiast  uchybień ze strony pracodawcy w powyższym zakresie.  Zasady dotyczące niezwłocznego informowania o wypadku przez pracowników zostały zawarte w Regulaminie pracy jednostki oraz dodatkowo w zarządzeniu wewnętrznym. Pracownice były zapoznane z ww. dokumentami. Ponadto poszkodowana Bogumiła Kuźnicka była świadoma tego, że ma znaczne ograniczenia (wskazane przez lekarza) w wykonywaniu ręcznych prac  transportowych.

Nie stwierdzono również uchybień w prowadzeniu rejestru wypadków przy pracy.  Rejestr zawierał następujące dane dotyczące wypadku: imię i nazwisko poszkodowanego; miejsce i datę wypadku; skutki wypadku dla poszkodowanego; numer i datę sporządzenia protokołu powypadkowego; stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy, czy nie; liczbę dni niezdolności do pracy; datę przekazania do ZUS wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy; wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego. Stwierdzono ponadto, iż pracodawca prawidłowo powołał zespół powypadkowy, w skład którego wchodził specjalista ds. bhp oraz społeczny inspektor pracy.

WKiAW, pomimo powyższych uchybień, pozytywnie ocenił prowadzenie postępowań powypadkowych.

8. Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie

W środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze wyposażano pracowników zatrudnionych na następujących stanowiskach pracy: robotnik do prac ciężkich, robotnik do pracy lekkiej/konserwator portier (placowy), kierowca robotnik do pracy lekkiej (sprzątaczka, szatniarka), specjalista – dekorator, nauczyciel plastyki, nauczyciel tańca, nauczyciel karate.

Zasady i normy przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego stanowiły integralną część Regulaminu pracy PM-ZCE. 

Kontrola wykazała, iż część środków ochrony indywidualnej, w które wyposażono pracowników, takie jak: kaski, szelki, linki bezpieczeństwa, ochronniki słuchu, okulary ochronne, nie została ujęta w tabeli norm przydziału.  Stwierdzono ponadto, iż zapisy w tabeli dotyczące odzieży i obuwia roboczego o treści: „24 miesiące – do zużycia” nie określały konkretnych okresów użytkowania. Powyższe naruszyło zapis art. 237⁸ § 1 k.p., wg którego pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.Stwierdzono ponadto, że bezzasadnie część odzieży i obuwia roboczego, takiej jak: „trzewiki sk/gumowe, obuwie profilaktyczne, kamizelka, dres, kimono, obuwie taneczne”,zaliczono do środków ochrony indywidualnej. Z działań kontrolnych nie wynikało aby pracownicy PM-ZCE wykonywali pracewymienione w tabeli nr 2 załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przy których wymagane jest stosowanie odzieży i obuwia ochronnego.

Przyczyną uchybienia była błędna interpretacja przepisów ze strony służby bhp. Stwierdzono także uchybienia w przydzielaniu pracownikom ww. przedmiotów polegające na tym, że:

• 5 osób nie otrzymało w należnych terminach kamizelki ciepłochronnej,
• 1 osoba nie otrzymała spodni dresowych i koszuli flanelowej,
• 2 osoby nie otrzymały dresów.

Powyższe  naruszyło zapis art. 237⁷§ 1 k.p., wg którego pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach.

WKiAW negatywnie ocenił działania jednostki w zakresie ustalania rodzajów, okresów użytkowania oraz przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego.

9. Badania profilaktyczne i szkolenia bhp

9.1. Badania profilaktyczne

Badania profilaktyczne wykonywane były na podstawie umowy zawartej pomiędzy PM-ZCE, a jednostką służby zdrowia uprawnioną do wykonywania badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami.

Kontrolą objęto 62 pracowników (pełen stan osobowy).

Stwierdzono uchybienia polegające na dopuszczeniu 2 pracownic do pracy bez wstępnych badań lekarskich oraz 1 pracownicy bez badań kontrolnych. Powyższe było niezgodne z przepisem art. 229 § 1 pkt 1,  § 2 oraz § 4 k.p., wg którego wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy. W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

Przyczyną uchybień było niedopatrzenie ze strony specjalisty odpowiedzialnego za kierowanie pracowników na badania profilaktyczne.

Pozostali pracownicy w dniu kontroli posiadali aktualne badania z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami.

WKiAW, pomimo stwierdzonych uchybień, pozytywnie ocenił działalność jednostki w badanym obszarze.

9.2. Szkolenia w dziedzinie bhp

Szkolenia wstępne: instruktaż ogólny przeprowadzali specjaliści z Ośrodka BHP Zachodniopomorskiego Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej (zw. dalej OBHP ZCEMiP), instruktaż stanowiskowy przeprowadzał Dyrektor PM-ZCE oraz  osoby kierujące pracownikami.

Kontrolą objęto 62 pracowników.

Stwierdzono uchybienia polegające na dopuszczaniu pracowników do pracy bez wstępnych szkoleń w dziedzinie bhp, bądź odbyciu szkolenia wstępnego na kilka dni przed nawiązaniem stosunku pracy. Kontrola wykazała, iż:

• pracownik zatrudniony z dniem 12.03.2012 r. odbył szkolenie wstępne ogólne w dziedzinie bhp w dniu 06.03.2013 r.,
• pracownica zatrudniona z dniem 01.09.2012 r. odbyła szkolenie wstępne stanowiskowe w dniu 03.09.2012 r.,
• pracownik zatrudniony z dniem 01.03.2013 r. odbył szkolenie wstępne ogólne w dniu 20.02.2013 r.

Powyższe było niezgodne z art. 237³ § 2 i 3  k.p., wg którego pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. (…) Szkolenia odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Główną przyczyną ww. było to, że jednostką wyznaczoną do przeprowadzania szkoleń wstępnych w dziedzinie bhp dla pracowników PM – PCE był OBHP ZCEMiP, który  do 01.09.2013 r. przeprowadzał szkolenia raz w tygodniu.

Pozostali pracownicy w dniu kontroli posiadali aktualne szkolenia w dziedzinie bhp. Osoby przeprowadzające szkolenia wstępne stanowiskowe  posiadały niezbędne kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz były przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

WKiAW pozytywnie, pomimo stwierdzonych uchybień, ocenił działalność jednostki w badanym obszarze.

10. Służba bhp

Stan zatrudnienia w dniu kontroli wynosił 62 osoby. Zadania służby bhp wykonywał specjalista ds. bhp zatrudniony w OBHP ZCEMiP, na podstawie umów cywilnoprawnych zawieranych pomiędzy PM-ZCE, a ZCEMiP.

Służba bhp brała udział w opracowywaniu tabeli przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego. Z powodu błędnej interpretacji przepisów z jej strony doszło do uchybień w zapisach tabeli (opisanych w pkt. 8 wystąpienia), co świadczy o nieskutecznej realizacji zapisu § 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy , wg którego do zakresu działania służby bhp należy doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Z powodu niewystarczającej współpracy służby bhp ze specjalistą ds. kadr doszło również do uchybień w zakresie wstępnych szkoleń w dziedzinie bhp (opisanych w pkt. 9.2 wystąpienia).

Osoba wykonująca zadania służby bhp w PM-ZCE legitymowała się kwalifikacjami uprawniającymi do zajmowania stanowiska specjalisty ds. bhp.

Udział służby bhp w wykonywaniu zadań wynikających z zapisów § 2 ust. 1ww. rozporządzenia w przeważającej części  został opisany we wcześniejszych pkt. protokołu. Ponadto specjalista ds. bhp:  przeprowadzał kontrole warunków pracy oraz przestrzegania przepisów bhp; informował pracodawcę o stwierdzonych zagrożeniach oraz przedstawiał propozycje rozwiązań zmierzających do poprawy stanu bhp; przedstawiał pracodawcy roczne analizy stanu bhp, współuczestniczył
w tworzeniu wewnętrznych przepisów z zakresu bhp. 

WKiAW, pomimo stwierdzonych uchybień, pozytywnie ocenił wykonywanie zadań przez specjalistę ds. bhp.

III. Uwagi i zalecenia

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi PM-PCE:

1. Zweryfikowanie oceny ryzyka zawodowego pod kątem zaistniałych wypadków przy pracy i  zastosowanie właściwych środków profilaktycznych.
2. Zobligowanie poszkodowanych bądź innych osób będących świadkami wypadku do niezwłocznego informowania przełożonych o zdarzeniu.
3. Dostosowanie tabeli przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego do obowiązujących przepisów oraz stanu faktycznego w jednostce.
4. Wyposażenie pracowników w należną odzież roboczą.
5. Niedopuszczanie do pracy pracowników bez wstępnych oraz kontrolnych badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami.
6. Niedopuszczanie do pracy pracowników bez wstępnych szkoleń w dziedzinie bhp.
7. Egzekwowanie od służby bhp obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie służby bhp.