Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2017 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin w lutym 2017 roku przeprowadził kontrolę w Przedszkolu Publicznym nr 44, ul. Ruska 16, 70-132 Szczecin (zw. dalej PP44), w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy (zwanym dalej bhp). Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia  29.03.2017 r.

I Ocena ogólna kontrolowanej działalności

W badanym zakresie stwierdzono uchybienia i nieprawidłowości dotyczące:

• sposobu wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze oraz prowadzenia dokumentacji z tego zakresu,
• ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy,
• przeprowadzenia i udokumentowania oceny ryzyka zawodowego,
• wstępnych i okresowych szkoleń w dziedzinie bhp,
• niewywiązywania się specjalisty ds. bhp z obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie tej służby,
• braku wpisów w książce obiektu budowlanego.

Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie:

• sposobu wykonywania zaleceń wynikających z kontroli obiektu budowlanego,
• wykonania obowiązków wynikających z decyzji inspekcji sanitarnej,
• badań profilaktycznych.

II Oceny cząstkowe

1. Wyposażanie pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze

Zasady wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze stanowiły załącznik do zakładowego Regulaminu pracy.

Kontrola ustaliła nieprawidłowości w powyższym zakresie polegające na tym, że 3 osoby zatrudnione na stanowiskach nauczycieli oraz 6 osób zatrudnionych na stanowiskach robotniczych nie otrzymało należnych środków ochrony oraz odzieży i obuwia roboczego, podczas gdy wg art.  237⁷§  1 oraz art.  237⁹§ 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (zw. dalej K.p.) pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu; ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

Jednocześnie stwierdzono, że 7 osób, zatrudnionych na stanowiskach nauczycieli, otrzymało odzież roboczą ze znacznym opóźnieniem. Przyczyną powyższych nieprawidłowości były przepisy wewnętrzne niespójne z przepisami ogólnymi. Zawarcie w przepisach wewnętrznych      (w stosunku do odzieży i obuwia roboczego) zapisu: „Przewidywany okres używalności odzieży i obuwia roboczego do zużycia - nie częściej niż co (...)” nie wyczerpywał zapisów art. 237⁸§  1 K.p., wg którego pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne w związku z art. 237⁶§ 1 i art. 237⁷§ 1 K.p., oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.

Brak jasnych ustaleń dotyczących okresów użytkowania odzieży i obuwia roboczego doprowadził do tego, że o tym kiedy i komu wydać należne przedmioty decydował pracodawca, bez konsultacji z przedstawicielami pracowników. Naruszyło to postanowienie art.  237^11a§  1 pkt 4 K.p., wg którego  pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczące przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego. Błędem było również zawarcie w tabeli określenia "odzież robocza, obuwie robocze" ponieważ, jak wskazano w powyższym przepisie pracodawca zobowiązany był ustalić rodzaje tej odzieży i obuwia.

2. Wypadek przy pracy

W okresie objętym kontrolą doszło do zdarzenia, w którym poszkodowaną została osoba zatrudniona ówcześnie w PP44 na stanowisku woźnej oddziałowej.

Ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadku zajmował się zespół powypadkowy, w skład którego wchodził specjalista ds. bhp oraz przedstawiciel pracowników. Do wypadku doszło w szatni przedszkola gdzie poszkodowana kucając pomagała rozebrać dzieci, które wróciły ze spaceru. W trakcie tej czynności poczuła ból „chrupnięcie" w nodze.

Kontrola wykazała brak wnikliwości ze strony zespołu powypadkowego, w tym głównie specjalisty ds. bhp, w zakresie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku a także prawnej kwalifikacji zdarzenia. Zespół powypadkowy, wyłącznie na podstawie zaświadczenia lekarskiego określającego rodzaj urazu (skręcenie stawu skokowego) oraz pisemnego zgłoszenia przez poszkodowaną wypadku, w pkt. 7 „Protokołu nr 001/2015 z dnia 23.02.2015 r. ustalania okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy" uznał, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy ponieważ brak jest przyczyny zewnętrznej. Zespół powypadkowy nie wykonał obowiązków wynikających z § 7 ust. 1 pkt 3, 4, 5 oraz § 12 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, wg których niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności: zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku; zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku. Ponadto na podstawie § 12 ust. 1 ww. rozporządzenia stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymagało szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.

Za powstałe nieprawidłowości odpowiedzialnym był specjalista ds. bhp, członek zespołu powypadkowego, który zobowiązany był znać obowiązujące w tym zakresie przepisy oraz je stosować.

W dniu kontroli poszkodowana, nie była już pracownikiem PP44.

3.Ocena ryzyka zawodowego

Ocenę ryzyka zawodowego w PP44 przeprowadził w 2009 r. zespół w skład którego wchodził specjalista ds. bhp oraz 2 przedstawicieli pracowników.

Ocena została przeprowadzona dla następujących stanowisk pracy: nauczyciel wychowania przedszkolnego i pomoc nauczyciela, woźna oddziałowa, pracownik administracyjno - biurowy, konserwator, kucharz i pomoc kuchenna. Dla wszystkich zagrożeń, występujących na danym stanowisku pracy, ryzyko oceniono na poziomie dopuszczalnym.

Ustalono niespójność dokumentacji oceny ryzyka zawodowego ze stanem faktycznym. O braku wnikliwości w przeprowadzeniu oceny świadczyło to, że: na stanowisku nauczyciela wychowania przedszkolnego i pomocy nauczyciela nie wykazano czynnika uciążliwego, jakim jest stres (obciążenie psychiczne), a wg § 39aust. 1 rozporządzenia  Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (zw. dalej rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów bhp) pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.

Czynnik jakim jest stres wykazano natomiast na stanowiskach: pracownika administracyjno

- biurowego oraz woźnej oddziałowej, a w działaniach profilaktycznych zalecono „ćwiczenia relaksacyjne", co świadczyło o nieznajomości zakresu obowiązków pracowników ze strony zespołu przeprowadzającego ocenę.

Niedostateczna znajomość przepisów ze strony służby bhp przyczyniła się również do tego, że w dokumentacji oceny ryzyka zawodowego, w jednej, wspólnej pozycji wykazano kilka czynników, takich jak: zagrożenia fizyczne i chemiczne; ruchome elementy maszyn oraz  ustalono wspólne, środki profilaktyczne (dbanie o sprawność sprzętu technicznego, stosowanie środków profilaktycznych oraz środków ochrony dla tak różnych zagrożeń), co było niezgodne z § 39aust. 3 pkt 2 ww.  rozporządzenia  wg którego pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.

Grupowanie czynników uniemożliwiało określenie poziomu ryzyka dla pojedynczego czynnika oraz wskazanie adekwatnych środków profilaktycznych. Bezzasadnym, na stanowisku nauczyciela wychowania przedszkolnego i pomocy nauczyciela, było ponadto wskazanie czynnika niebezpiecznego  jakim są „ruchome elementy maszyn", ponieważ stanowisko to nie było wyposażone w maszyny.

W ocenie ryzyka zawodowego na następujących stanowiskach: nauczyciel wychowania przedszkolnego i pomocy nauczyciela, woźna oddziałowa, pracownik administracyjno - biurowy, kucharz i pomoc kuchenna wykazano szkodliwe czynniki biologiczne bez ustalenia rodzajów czynników, na który pracownik na danym stanowisku jest narażony. Wskazanie wspólnych działań profilaktycznych dla nieokreślonych czynników biologicznych było sprzeczne z § 4 ust. 1 oraz § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r.w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, wg którego wcelu ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez szkodliwy czynnik biologiczny pracodawca jest obowiązany do stosowania, na warunkach określonych w rozporządzeniu, wszelkich dostępnych środków eliminujących narażenie lub ograniczających stopień tego narażenia, zwanych dalej "środkami zapobiegawczymi". Przed wyborem środka zapobiegawczego pracodawca dokonuje oceny ryzyka zawodowego, na jakie jest lub może być narażony pracownik, uwzględniając w szczególności: klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych; rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego; informację na temat: potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego, choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy, stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną pracą; wskazówki organów właściwej inspekcji sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz jednostek służby medycyny pracy.

Stwierdzono ponadto, że załączony do dokumentacji wykaz pracowników zapoznanych z oceną ryzyka zawodowego również nie spełniał wymaganych kryteriów ponieważ w wykazie znajdowały się nazwy stanowisk, zgodne z umową o pracę danego pracownika, niezgodne natomiast z nazwami ocenianych stanowisk, a wg § 39aust. 3 pkt 1 lit e rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie osób pracujących na tym stanowisku.

4. Szkolenia w dziedzinie bhp

Szkolenia wstępne: instruktaż ogólny przeprowadzał specjalista  ds. bhp, instruktaż stanowiskowy przeprowadzał Dyrektor PP44. Szkolenia okresowe przeprowadzał podmiot zewnętrzny.

Na 21 osób objętych kontrolą (100% zatrudnionych) w stosunku do 2 stwierdzono uchybienia polegające na tym, że osoba zatrudniona na stanowisku  intendenta odbyła ostatnie szkolenie okresowe w dziedzinie bhp dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych w 2011 r., podczas gdy wg § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r.w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się w formie instruktażu, nie rzadziej niż raz na 3 lata. Osoba zatrudniona na stanowisku  pomocy kuchennej odbyła wstępne szkolenie ogólne i stanowiskowe w jednym dniu roboczym (11 godzin lekcyjnych) przekraczając dobowy wymiar czasu pracy, co naruszyło art. 237³ § 3 K.p., wg którego szkolenia odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Odpowiedzialnymi za powstałe uchybienia była ówczesna Pani Dyrektor PP44 oraz obecna dyrektor.

Pozostali pracownicy posiadali aktualne szkolenia w dziedzinie bhp. Osoby przeprowadzające szkolenia posiadały niezbędne kwalifikacje i wymagane przepisami uprawnienia do prowadzenia szkoleń w dziedzinie bhp.

5. Służba bhp

W okresie objętym kontrolą zadania służby bhp w PP44, na podstawie umowy cywilnoprawnej, zawartej pomiędzy ZS7 a ZCEMiP wykonywała osoba posiadająca uprawnienia specjalisty ds. bhp.

Kontrola wykazała niewłaściwą realizację zadań przez specjalistę ds. bhp. Wymieniony nie sporządził i nie przedstawił Dyrektorowi PP44 okresowej analizy stanu bhp za rok 2016. Analizę sporządziła osobiście Dyrektor PP44, a specjalista ds. bhp złożył tylko podpis pod analizą, co naruszyło § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzeniaRady Ministrów z dnia 2 września

1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, wg którego do zakresu działania służby bhp należy sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy.

Ponadto wymieniony nie przeprowadzał kontroli stanu bhp, do czego zobowiązywał służbę bhp zapis § 2 ust. 1 pkt. 1 i 2 ww. rozporządzenia, wg którego do zakresu działania służby bhp należy przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (...); bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń.

Najwięcej zastrzeżeń kontrolującej budziła realizacja obowiązku służby bhp w zakresie doradztwa dotyczącego stosowania przepisów i zasad bhp. Większość stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowości, szczególnie powstałych po objęciu stanowiska przez nowego dyrektora, powstała na skutek braku czynnego doradztwa ze strony służby bhp, a wg § 2 ust. 1 pkt 13 i 15 ww. rozporządzenia do zakresu działania służby bhp należy doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej. Przyczyną uchybień była sporadyczna obecność specjalisty ds. bhp w jednostce. Jednocześnie ustalono, że Dyrektor PP44 nie informowała Pani Dyrektora ZCEMiP o niewykonywaniu przez ww. zadań wynikających z rozporządzenia w sprawie służby bhp, do czego zobowiązywał § 4 ust. 4 ww. umowy.

6. Kontrole obiektu budowlanego 

PP44 usytuowane było w 1 obiekcie budowlanym. Właścicielem obiektu była Gmina Miasto Szczecin, a zarządcą PP44. Dla budynku prowadzono książkę obiektu budowlanego. Za prowadzenie książki, terminowe przeprowadzanie kontroli obiektu budowlanego oraz nadzorowanie wykonania zaleceń wynikających z kontroli odpowiedzialna była, do 31.03.2016 r. ówczesna Dyrektor PP44, od 01.04.2016 r. obecna Dyrektor PP44).

Kontrola wykazała brak wpisów w książce obiektu budowlanego dotyczących wskazania właściciela i zarządcy, jak również brak protokołów z przeprowadzonych robót remontowych i modernizacyjnych. Obowiązek dokonywania wpisów w powyższym zakresie wynikał z § 5 pkt 1 lit. b oraz  pkt 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego.

Nie stwierdzono uchybień w zakresie przeprowadzania kontroli obiektu budowlanego oraz wykonywania zaleceń wynikających z kontroli.

Obiekt budowlany poddawany był obowiązującym kontrolom w wymaganych terminach. Kontrole przeprowadzały osoby posiadające uprawnienia w danym zakresie. W toku kontroli budowlanych nie stwierdzono uchybień mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo osób korzystających z budynku i jego otoczenia. Pracodawca na bieżąco informował organ nadrzędny o wynikach kontroli zwracając się jednocześnie o wyasygnowanie środków finansowych na realizację zaleceń.

7. Kontrole zewnętrznych organów nad warunkami pracy

W dniu kontroli, w stosunku do PP44, nie toczyło się żadne postępowanie administracyjno – egzekucyjne. Kontrole w obszarze nadzoru nad warunkami pracy (od 01.01.2015 r. do dnia kontroli) przeprowadzała wyłącznie Powiatowa Stacja Sanitarno –  Epidemiologiczna w Szczecinie.

Dyrektor PP44 wykonał wszystkie obowiązki wynikające z decyzji inspekcji sanitarnej dotyczące stanu technicznego i estetycznego stolarki okiennej w jednej z grup przedszkolnych oraz stanu technicznego i estetycznego ścian i sufitu w magazynie środków spożywczych.

8. Badania profilaktyczne

Badania profilaktyczne wykonywane były na podstawie umów zawieranych pomiędzy PP44, a jednostką służby zdrowia uprawnioną do wykonywania badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami.

Kontroli poddano wstępne i okresowe badania lekarskie 21 pracowników (stan osobowy jednostki w dniu kontroli).

Wszyscy pracownicy posiadali aktualne badania z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami. Skierowania na badania profilaktyczne zawierały wszystkie wymagane elementy, w tym  rodzaj i sposób wykonywania pracy oraz występujące na danym stanowisku czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe.

III Uwagi i zalecenia

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi PP44:

1. Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze:
   1. wydanie uprawnionym pracownikom należnej odzieży i obuwia roboczego,
   2. ustalenie w zakładowym Regulaminie pracy rodzajów środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego zgodnie ze wskazanymi w wystąpieniu przepisami,
   3. skonsultowanie z pracownikami, bądź ich przedstawicielami, zasad i norm przydzielaniapracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,
   4. włączenie służby bhp, w formie doradztwa, do tworzenia wewnętrznych przepisów w powyższym zakresie.
2. Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym szczegółowe uzasadnianie odmowy uznania zdarzenia za wypadek przy pracy.
3. Zaktualizowanie oceny ryzyka zawodowe na wszystkich stanowiskach pracy, w tym:
   1. ustalenie rzeczywistych czynników niebezpiecznych, szkodliwych, bądź uciążliwych występujących na danym stanowisku pracy i właściwych środków profilaktycznych,
   2. przeprowadzenie oceny poziomu ryzyka odrębnie dla każdego z czynników, w tym czynników biologicznych,
   3. zobowiązanie specjalisty ds. bhp do udziału w ocenie ryzyka zawodowego,
   4. wyszczególnienie osób pracujących na ocenionym stanowisku pracy.
4. Zobowiązanie i egzekwowanie od specjalisty ds. bhp, wykonującego zadania tej służby w PP44, realizacji obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie służby bhp. W przypadku nie wykonania przez ww. obowiązków bezzwłoczne informowanie Dyrektora ZCEMiP, któremu podlega specjalista.
5. Uzupełnienie brakujących wpisów w książce obiektu budowlanego.