Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2017 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin w czerwcu 2017 roku przeprowadził kontrolę, w VI Liceum Ogólnokształcącym im. S. Czarnieckiego, ul. Jagiellońska 41, 70-382 Szczecin(zw. dalej VI LO), w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy (zw. dalej bhp). Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia  03.08.2017 r.

I. Ocena ogólna kontrolowanej działalności

W badanym zakresie stwierdzono uchybienia i nieprawidłowości dotyczące:

• przeprowadzenia kontroli instalacji elektrycznej i odgromowej przez osobę nie posiadającą uprawnień do przeprowadzania tego typu kontroli,
• ustalania przyczyn wypadków przy pracy oraz nie sprawdzania sposobu wykonania zaleceń zespołów powypadkowych,
• dopuszczania pracowników do pracy bez szkoleń w dziedzinie bhp,
• wypłacania ekwiwalentu za odzież i obuwie robocze na stanowiskach, na których praca związana była z obsługą maszyn i kontaktem pracowników z czynnikami chemicznymi,
• oceny ryzyka zawodowego niezgodnej ze stanem faktycznym,
• niewłaściwej realizacji zadań przez służbę bhp w niektórych obszarach.

Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie badań profilaktycznych pracowników.

II. Oceny cząstkowe

1. Obiekty budowlane

VI LO było zarządcą 2 budynków: budynku szkoły oraz budynku sali gimnastycznej. Za zlecanie kontroli obiektów budowlanych, prowadzenie książek tych obiektów oraz nadzorowanie sposobu realizacji zaleceń wynikających z kontroli odpowiedzialnym była osoba zatrudniona na stanowisku głównego księgowego. 

Z powodu niedostatecznej znajomości przepisów ze strony ww. w maju 2012 r. zlecono przeprowadzenie badań i pomiarów instalacji elektrycznej i piorunochronnej (kontrola okresowa przeprowadzana co najmniej raz na 5 lat) osobie posiadającej kwalifikacje uprawniające do zajmowania się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci na stanowisku eksploatacji podczas gdy wg art. 62 ust. 5 w zw. z art. 62 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane kontrole stanu technicznego instalacji elektrycznych, piorunochronnych i gazowych (...) mogą przeprowadzać osoby posiadające kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych.

Na nieprawidłowość w tym zakresie nie zwrócił Dyrektorowi VI LO uwagi specjalista ds. bhp, wykonujący zadania służby bhp w jednostce. W corocznych analizach stanu bhp stwierdzał natomiast, że wszystkie kontrole obiektu budowlanego przeprowadzane są terminowo.Do zakończenia kontroli przeprowadzona została 5 - letnia kontrola instalacji elektrycznej i piorunochronnej. Kontrolę przeprowadziła osoba posiadająca stosowne kwalifikacjewymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych. W wyniku kontroli budynki zostały dopuszczone do dalszej eksploatacji.

Kontrole okresowe stanu technicznego i przydatności do użytkowania i estetyki obiektów budowlanychoraz ich otoczenia wykazały ponadto konieczność wykonania prac remontowych, szczególnie w zakresie ogrodzenia budynku szkoły (objętego nadzorem konserwatorskim) ze względu na zagrożenie wypadkowe.

O konieczności wykonania zaleceń wynikających z kontroli obiektów budowlanych Dyrektor VI LO na bieżąco informowała właściciela obiektów, zwracając się z prośbą o wyasygnowanie środków finansowych na ten cel. W miarę posiadania własnych środków na bieżąco wykonywano niezbędne remonty.

2. Wypadki przy pracy

W okresie objętym kontrolą doszło do 2 wypadków przy pracy, w których poszkodowanymi zostały osoby zatrudnione na stanowiskach nauczycieli.

Ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków zajmowały się, powołane przez pracodawcę, zespoły powypadkowe, w skład których wchodził specjalista ds. bhp oraz przedstawiciel pracowników.

Kontrola wykazała, że zespół powypadkowy ustalając okoliczności i przyczyny wypadku nie odniósł sie rodzaju obuwia jakie miał poszkodowany na nogach w chwili zdarzenia. Ponieważ do wypadku doszło w trakcie zawodów sportowych, odbywających się na otwartej przestrzeni (w parku), rodzaj obuwia mógł mieć istotny wpływ na zaistniałe zdarzenie. Nie dopełniając tego obowiązku naruszono postanowienia§ 7 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r.w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, wg któregoniezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności: dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku.

To samo uchybienie stwierdzono w postępowaniu powypadkowym osoby, która doznała urazu w wyniku poślizgnięcia się na posadzce wewnętrznego ciągu komunikacyjnego szkoły. W tym przypadku zespół powypadkowy również nie ustalił rodzaju obuwia w jakim poszkodowana była w chwili zdarzenia, nie ustalił ponadto stanu technicznego posadzki, co mogło mieć istotny wpływ dla określenia przyczyn wypadku i zapobieżenia tego typu zdarzeniom w przyszłości. Jedyną przyczyną jaką ustalił zespół powypadkowy było „niefortunne postawienie stopy”.

Jednocześnie wykazano, że specjalista ds. bhp nie sprawdził realizacji wniosków zespołu powypadkowego, zawartych w ww. postępowaniach powypadkowych, co było jego obowiązkiem wynikającym z § 2 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, (zw. dalej rozporządzeniem w sprawie służby bhp), wg którego do zakresu działania służby bhp należy udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także kontrola realizacji tych wniosków.

3.Szkolenia w dziedzinie bhp

Kontrolą objęto wstępne i okresowe szkolenia w dziedzinie bhp 3 osób (pełen stan osobowy jednostki) oraz pracodawcy. Wstępne szkoleniaogólne przeprowadzali specjaliści ds. bhp, zatrudnieni w Ośrodku BHP Zachodniopomorskiego Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej, Przeprowadzanie szkoleń okresowych zlecane było podmiotom zewnętrznym uprawnionym do przeprowadzania szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Na 36 osób objętych kontrolą (w tym pracodawca) w stosunku do 2 osób stwierdzono uchybienia dotyczące szkoleń w dziedzinie bhp.

Osoba zatrudniona z dniem 01.09.2015 r. na stanowisko nauczyciela nie odbyła pierwszego szkolenia okresowego w dziedzinie bhp, co naruszyło § 15ust.4 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, wg którego pierwsze szkolenie okresowe osób zatrudnionych na stanowiskach administracyjno - biurowych przeprowadza się w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach. Stwierdzono ponadto inny nauczycielzostał dopuszczony do pracy bez szkolenia okresowego w dziedzinie bhp podczas gdy wg art. 237³§ 1 i 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (zw. dalej K.p.),nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie (...).

W stosunku do pozostałych pracowników stwierdzono, że posiadali oni aktualne szkolenia w dziedzinie bhp. Pracodawca w dniu kontroli posiadał aktualne szkolenie w dziedzinie bhp dla pracodawców.

4.Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze

Spoczywający na pracodawcy obowiązek wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze dotyczył pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych oraz nauczyciela chemii. Zasady i normy wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze stanowiły integralną część Regulaminu pracy VI LO.

Kontrola wykazała, że pracodawca dopuścił używanie własnej odzieży i obuwia roboczego na wszystkich stanowiskach, na których wymagane było stosowanie ww. przedmiotów, w tym na stanowisku konserwatora i nauczyciela chemii. Za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego pracownikom wypłacano ekwiwalent pieniężny. Dopuszczenie używania własnej odzieży i obuwia roboczego na stanowisku konserwatora, gdzie pracownik miał kontakt z czynnikami chemicznymi oraz wykorzystywał podczas pracy maszyny, jak również na stanowisku nauczyciela chemii, który przeprowadzał doświadczenia z użyciem odczynników chemicznych było niezgodne z art. 237⁷ K.p., wg którego pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach: jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu; ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Powyższe nie dotyczy stanowisk, na których są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi (...).

Stwierdzono natomiast, że pracownicy byli wyposażeni w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie roboczego spełniające wymagania określone w przepisach.

Kontrola wykazała, że przeprowadzona została wspólna ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska nauczyciela chemii i nauczyciela fizyki, podczas gdy zagrożenia występujące na tych stanowiskach nie były tożsame.

W ocenie nie uwzględniono wykorzystywania podczas zajęć przez nauczyciela chemii odczynników chemicznych, konieczności wdrożenia działań profilaktycznych związanych z ich stosowaniem, w tym wyposażenia pracownika w określone środki ochrony zbiorowej (digestorium) i  indywidualnej. Przeprowadzenie wspólnej oceny dla ww. stanowisk pozostawało w sprzeczności z przesłaniem § 39a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej  z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, wg którego pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac. Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów, wykonywanych zadań, występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy, stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, osób pracujących na tym stanowisku; wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.

Przyczyną wskazanych powyżej nieprawidłowości była niewystarczająca wiedza ze strony specjalisty ds. bhp na temat wyposażenia stanowiska pracy nauczyciela chemii związany, między innymi, z brakiem kontroli służby bhp na tym stanowisku.   

Kontrola wykazała, że wskazane w niniejszym wystąpieniu nieprawidłowości i uchybienia wynikały w pewnym stopniu z niedostatecznej realizacji zadań przez specjalistę ds. bhp. Dotyczyło to sposobu ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, zasad wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze, oceny ryzyka zawodowego, gdzie wymieniona była członkiem zespołu przeprowadzającego ocenę i osobą, która miała doświadczenie i wiedzę niezbędną do jej przeprowadzenia. Specjalista ds. bhp przedstawiając Dyrektorowi VI LO coroczne analizy stwierdzała, iż została przeprowadzona kontrola instalacji elektrycznej, nie wskazując natomiast na fakt, że kontrolę przeprowadziła osoba nie posiadająca uprawnień w tym zakresie. W tym przypadku specjalista ds. bhp nie dopełnił obowiązku wynikającego z § 2, ust.1 pkt 13 rozporządzeniaw sprawie służby bhp, wg którego do zakresu działania służby bhp należy doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Przyczyną powstałej nieprawidłowości było to, że ww. przygotowując analizy bazowała wyłącznie na informacjach przekazywanych przez Dyrektora VI LO, bądź pracowników jednostki nie ustalając stanu faktycznego na podstawie wglądu w dokumentację.

O niewystarczającej wiedzy ze strony ww. dotyczącej stanu bhp w VI LO świadczył również fakt, iż wymieniona w wyjaśnieniach do kontroli stwierdziła, że czynniki chemiczne w szkole nie są praktycznie używane a zajęcia odbywają się w formie multimedialnej, podczas gdy oględziny obiektu wykazały, że na lekcjach chemii przeprowadza się doświadczenia, pracownia chemiczna wyposażona jest w digestorium, odczynniki  chemiczne, a nauczyciel chemii w środki ochrony niezbędne przy stosowaniu czynników chemicznych.

Nie wniesiono zastrzeżeń do wykonywania przez służbę bhp pozostałych obowiązków, wynikających z ww. rozporządzenia.

7. Badania profilaktyczne

Kontrolą objęto wstępne i okresowe badania z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami  wszystkich pracowników VI LO. Badania wykonywane były na podstawie umów zawieranych pomiędzy  jednostką służby zdrowia uprawnioną do wykonywania tego typu badań a VI LO. Nie stwierdzono uchybień w badanym zakresie. Wszyscy pracownicy w dniu kontroli mieli aktualne badania.

III. Uwagi i zalecenia

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi VI LO:

1. Przeprowadzanie kontroli instalacji elektrycznej i odgromowej przez osoby posiadające uprawnienia do przeprowadzania kontroli w tym zakresie.
2. Zobligowanie zespołu powypadkowego do ustalania wszystkich przyczyn wypadków przy pracy.
3. Zobligowanie specjalisty ds. bhp do sprawdzania sposobu wykonania zaleceń zespołów powypadkowych.
4. Bezzwłoczne odbycie szkolenia okresowego przez pracowników nie posiadających aktualnych szkoleń:
5. Nie dopuszczanie pracowników do pracy bez aktualnych szkoleń w dziedzinie bhp.
6. Wydawanie pracownikom zatrudnionym na stanowisku nauczyciela chemii i konserwatora odzieży i obuwia roboczego w naturze.
7. Dostosowanie oceny ryzyka zawodowego do stanu faktycznego oraz obowiązujących w tym zakresie przepisów.
8. Zobligowanie specjalisty ds. bhp do wynikających z rozporządzenia w sprawie tej służby zadań, ze szczególnym uwzględnieniem przeprowadzania własnych kontroli oraz sporządzania analiz stanu bhp na podstawie własnych ustaleń.