Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2019 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin na przełomie kwietnia i maja 2019 r. przeprowadził kontrolę w Centrum Opieki nad Dzieckiem im. Konstantego Maciejewicza, ul. Wszystkich Świętych 66, 71-457 Szczecin (zw. dalej Centrum). Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 27.06.2019 r.

W wyniku kontroli stwierdzono uchybienia i nieprawidłowości dotyczące:

• stosowania czynników chemicznych bez wymaganej dokumentacji oraz przechowywania czynników chemicznych w sposób zagrażający bezpieczeństwu pracowników, którzy mieli z nimi kontakt,
• stanu technicznego i higienicznego budynków oraz pomieszczeń pracy,
• sposobu prowadzenia dokumentacji oceny ryzyka zawodowego, w tym weryfikacji oceny po zaistniałych wypadkach przy pracy,
• sposobu wykonywania zadań przez pracownika służby bhp.

Nie stwierdzono uchybień w zakresie:

• ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
• poddawania pracowników badaniom z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami,
• odbywania przez pracowników wymaganych szkoleń w dziedzinie bhp,
• wykonywania nakazów i decyzji wynikających z zewnętrznych kontroli nad warunkami pracy.
•  kontroli urządzeń objętych dozorem technicznym.

I. Oceny cząstkowe

1. Czynniki chemiczne stosowane podczas pracy

Niebezpieczne bądź stwarzające zagrożenie czynniki chemiczne stosowane były na stanowiskach pracy konserwatorów, starszych sprzątaczek, kucharza, pomocy kuchennej, robotnika gospodarczego, magazyniera i pielęgniarki.

Kontrola wykazała, że w pomieszczeniu warsztatowym budynku przy ul. Wszystkich Świętych 66 znajdował się czynnik chemiczny niewiadomego pochodzenia w zastępczym opakowaniu. Według zastępcy dyrektora ds. ekonomiczno - organizacyjnych był to rozcieńczalnik do farb. Przechowywanie czynników chemicznych w zastępczych opakowaniach, bez możliwości ich identyfikacji naruszyło przepis art. 221 §  2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (zw. dalej K.p.), wg któregoniedopuszczalne jest stosowanie substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.

Ustalono jednocześnie, że w kuchni budynku mieszczącego się przy ul. Narożnej 48 pojemnik z czynnikiem chemicznym, stosowanym do zmywarek, nie był zabezpieczony przed niekontrolowanym rozlaniem, co groziło potencjalnym zdarzeniem wypadkowym.

Przyczyną wskazanych powyżej nieprawidłowości był niedostateczna znajomość przepisów w powyższym zakresie ze strony pracownika działu gospodarczego oraz brak skutecznego nadzoru nad podległymi pracownikami. 

Do zaistniałych nieprawidłowości przyczynił się również brak kontroli pracownika służby bhp, na stanowiskach pracy konserwatorów, kucharzy, pomocy kuchennych, sprzątaczek a wg § 2 ust. 1 pkt 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (zw. dalej rozporządzeniem w sprawie służby bhp), do zakresu działania służby bhp należy przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę; bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń.

W tym przypadku nie dopełniono również obowiązku wynikającego z § 40 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, wg którego pracodawca jest obowiązany zapewnić systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalić sposoby rejestracji nieprawidłowości i metody ich usuwania.

Kontrola wykazała ponadto, że pracodawca nie posiadał aktualnych kart charakterystyki niebezpiecznych, bądź stwarzających zagrożenie mieszanin chemicznych, stosowanych przez pracowników podczas pracy. Przedłożone do kontroli karty charakterystyki były aktualizowane w 2013 r. podczas gdy w dniu 31.05.2017 r. upłynął okres przejściowy dla kart charakterystyki wprowadzonych do obrotu przed 01.06.2015 r. Użytkownicy niebezpiecznych, bądź stwarzających zagrożenie substancji chemicznych, bądź ich mieszanin zobowiązani są posiadać karty charakterystyki wg nowego wzoru zamieszczonego w załączniku do rozporządzenia Komisji (UE) 2015/830 z dnia 29 maja 2015 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów, zgodnie z art. 2 ww. rozporządzenia Komisji.

Ww. nieprawidłowości wskazują na brak skutecznego doradztwa w zakresie stosowania przepisów i zasad bhp, do prowadzenia którego głównego specjalistę ds. bhp zobowiązywał § 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia w sprawie służby bhp, wg którego dozakresu działania służby bhp należydoradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Do zakończenia kontroli pojemnik z czynnikiem chemicznym do zmywarek zabezpieczono przed niekontrolowanym rozlaniem. Czynnik chemiczny w zastępczym opakowaniu usunięto ze stanowiska pracy konserwatora.

2.Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy

Centrum zarządzało 8 budynkami, w których znajdowały się stanowiska pracy pracowników Centrum. Dla budynków będących w zarządzie Centrum prowadzono książki obiektów budowlanych. Za zlecanie okresowych kontroli budynków oraz prowadzenie książek obiektów budowlanych odpowiedzialną była osoba zatrudniona na stanowisku kierownika działu gospodarczego.

Kontrola pomieszczeń warsztatowych w budynku mieszczącym się przy ul. Wszystkich Świętych 66 wykazała nieprawidłowości dotyczące stanu technicznego i higienicznego pomieszczeń. Stwierdzono, że podłogi w ww. pomieszczeniach są nierówne, znacznie wyeksploatowane, co mogło grozić potencjalnym zdarzeniem wypadkowym. W złym stanie technicznym i higienicznym były również ściany pomieszczeń (brudne z ubytkami). W ww. pomieszczeniach panował ogólny bałagan, co również groziło wypadkiem. Wykazano jednocześnie, że pilnej wymiany, ze względu na znaczne wyeksploatowanie, wymagają urządzenia higienicznosanitarne dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych w budynkach mieszczących się przy ul. Wszystkich Świętych 66 oraz Broniewskiego 16. Stwierdzone uchybienia i nieprawidłowości były niezgodne z art. 214 § 2K.p. wg którego pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Było to również sprzeczne z postanowieniem § 14 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp, wg którego pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia pracy w czystości i porządku oraz zapewnić ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy. 

Podczas prowadzonych na zewnątrz budynku przy ul. Wszystkich Świętych 66 oględzin wykazano, że do pomieszczenia gdzie znajduje się węzeł cieplny (obsługiwany przez podmiot zewnętrzny) prowadzą betonowe schody liczące kilkanaście stopni. Bieg schodów nie został zabezpieczony przed potencjalnym zdarzeniem wypadkowym osób poruszających się po terenie zewnętrznym Centrum (w tym dzieci).

Do dnia zakończenia kontroli, na początku biegu schodów prowadzących do węzła ciepłowniczego, powieszono tablicę ostrzegawczą.

3.Ocena ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego przeprowadzona została w 2004 r. i aktualizowana na bieżąco. Do oceny wytypowano następujące stanowiska pracy: kierownik administracyjno - gospodarczy; pracownik administracyjno - biurowy; pracownik biurowy; pielęgniarka, lekarz; wychowawca, nauczyciel, pedagog, terapeuta, specjaliści; opiekunka dziecięca (do lat 3); pracownik gospodarczy; kucharz, pomoc kuchenna; sprzątaczka, pracownik d/p lekkich, woźna; konserwator, rzemieślnik; pracownik pralni; magazynier - zaopatrzeniowiec; kierowca; rzemieślnik - elektryk.

Kontrola dokumentacji oceny ryzyka zawodowego wykazała, że na następujących stanowiskach pracy: pracownik pralni, konserwator, rzemieślnik-elektryk, pracownik gospodarczy, sprzątaczka, pracownik do prac lekkich, woźna nie wykazano stosowanych przez pracowników podczas pracy maszyn, narzędzi i materiałów, co było niezgodne z zapisem § 39a  ust. 3 pkt 1 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp, wg którego pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności: opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie: stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów. Stwierdzono jednocześnie, iż brak było opisu opisów zadań wykonywanych na następujących stanowiskach pracy: kucharz/pomoc kuchenna; sprzątaczka, konserwator rzemieślnik; pracownik do prac lekkich, woźna.

Zapis dla stanowiska kucharza/ pomocy kuchennej o treści „przygotowywanie posiłków” nie wyczerpuje w pełni opisu wykonywanych zadań pod kątem występujących zagrożeń dla danych czynności (np. krojenie, dźwiganie, przelewanie gorących potraw).

Stwierdzono, że ocena ryzyka zawodowego nie była weryfikowana po zaistniałych zdarzeniach wypadkowych, w tym wypadku z udziałem czynnika biologicznego.

4.Służba bhp

Służbę bhp w Centrum (stan zatrudnienia - 187 osób) tworzyła dwuosobowa komórka, podlegająca bezpośrednio pracodawcy. Zadania służby bhp, na stanowiskach specjalistów ds. bhp, wykonywały osoby posiadające kwalifikacje zawodowe uprawniające do wykonywania zadań na stanowiskach:głównego specjalisty ds. bhp. oraz specjalisty ds. bhp.

Wyniki kontroli pozwalają na stwierdzenie, że część nieprawidłowości i uchybień wykazanych w niniejszym wystąpieniu spowodowane było niewystarczającą współpracą służby bhp z pracodawcą, szczególnie w zakresie doradztwa dotyczącego stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Stwierdzono ponadto, że przedkładane pracodawcy coroczne analizy stanu bhp nie zawierały propozycji ze strony pracownika służby bhp w zakresie przedsięwzięć mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy, do czego zobowiązywał § 2  ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie służby bhp, wg którego do zakresu działania służby bhp należy sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy.

Ustalono natomiast, że służba bhp na bieżąco informowała pracodawcę o stwierdzonych zagrożeniach; prowadziła czynne doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach, szczególnie pracowników wykonujących pracę w porze nocnej oraz doradztwo w zakresie doboru właściwych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego.

5.Wypadki przy pracy

W okresie objętym kontrolą w jednostce doszło do 6 wypadków przy pracy, w których poszkodowanymi zostały osoby zatrudnione na stanowiskach wychowawców, stanowisku terapeuty zajęciowego oraz stanowisku starszej pielęgniarki. Nie stwierdzono uchybień w kontrolowanym zakresie Ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków zajmował się zespół powypadkowy, w skład którego wchodził główny specjalista ds. bhp oraz przedstawiciel pracowników.Zespół powypadkowy niezwłocznie przystępował do ustalania okoliczności i przyczyn zaistniałych wypadków. Po ich ustaleniu sporządzał, w wymaganym terminie, protokół powypadkowy. Zespół powypadkowy wypracowywał ponadto wnioski i środki profilaktyczne adekwatne do zaistniałego zdarzenia. Na bieżąco prowadzony był także rejestr wypadków przy pracy.

6. Badania z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami

Badania profilaktyczne wykonywane były na podstawie umów zawieranych pomiędzy Centrum, a jednostką służby zdrowia uprawnioną do wykonywania badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami. Kontrolą objęto 37 pracowników, co stanowiło 20% stanu osobowego jednostki w dniu kontroli.

Wszyscy pracownicy objęci kontrolą posiadali aktualne orzeczenia stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Nie stwierdzono również uchybień w kierowaniu pracowników na badania. Badania odbywały się na podstawie umów zawieranych pomiędzy dyrektorem Centrum, a jednostką służby zdrowia uprawnioną do przeprowadzania badań. Pracodawca informował lekarza przeprowadzającego badania o warunkach w jakich dany pracownik wykonuje pracę, w tym występujących na danym stanowisku czynników niebezpiecznych, szkodliwych, bądź uciążliwych.

7. Szkolenia w dziedzinie bhp

Kontrola wykazała, że pracodawca zapewnił pracownikom odbycie, odpowiedniego do rodzaju wykonywanej pracy, szkolenia. Szkolenia odbywały się w wymaganych, dla danego stanowiska czasookresach.  Szkolenia wstępne, instruktaż ogólny przeprowadzał gł. specjalista ds. bhp, zatrudniony w Centrum, instruktaż stanowiskowy przeprowadzały osoby kierujące pracownikami, które posiadały udokumentowane  kwalifikacje i doświadczenie zawodowe uprawniające do przeprowadzania instruktażu stanowiskowego. Przeprowadzanie szkoleń okresowych zlecano zewnętrznym podmiotom prowadzącym działalność szkoleniową w dziedzinie bhp. W powyższym zakresie nie wykazano uchybień. Pracowników Centrum nie dopuszczano do pracy, do wykonywania której nie posiadaliby wymaganych kwalifikacji, dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp. Zaświadczenia ze szkoleń przechowywane były w aktach osobowych pracowników. Ustalono ponadto, że Dyrektor Centrum posiadała aktualne szkolenie okresowe w dziedzinie bhp dla pracodawców.

8. Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze

Stosowanie środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego wymagane było na następujących stanowiskach pracy w Centrum: pracownik gospodarczy, elektryk, konserwator, pomoc kuchenna, magazynier, zaopatrzeniowiec, kierowca, sprzątaczka, pielęgniarka. Kontrola wykazała, że pracodawca dostarczał nieodpłatnie uprawnionym pracownikom środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze oraz informował o sposobach posługiwania się tymi środkami. Pracownicy podczas pracy stosowali niezbędne środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, przewidziane do stosowania na danym stanowisku pracy.Pracodawca ustalił okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego oraz prowadził indywidualne karty wyposażenia.Pracownikom zapewniono pranie i konserwację odzieży.

9. Zewnętrzne kontrole nad warunkami pracy

Kontrole w obszarze nadzoru nad warunkami pracy (od 01.01.2017 r. do dnia kontroli WKiAW) przeprowadziła Państwowa Inspekcja Sanitarna. Kontrole dotyczyły warunków przechowywania żywności, warunków żywienia zbiorowego oraz przestrzegania przepisów ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, Kontrole nie wykazały nieprawidłowości bądź uchybień w kontrolowanym obszarze.

10. Urządzenia podlegające dozorowi technicznemu

W obiektach Centrum eksploatowane były następujące urządzenia poddozorowe: 2 stałe zbiorniki ciśnieniowe oraz 2 zbiorniki agregatów gaśniczych. Na podstawie decyzji Prezesa Urzędu Dozoru Technicznego eksploatowane przez Centrum urządzenia były dopuszczone do eksploatacji. 

II. Uwagi i zalecenia

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi Centrum:

1. Szkodliwe bądź stwarzające zagrożenie czynniki chemiczne:
   1. zakazanie stosowania substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie niewiadomego pochodzenia,
   2. zabezpieczanie pojemników ze szkodliwymi czynnikami chemicznymi przed niekontrolowanym rozlaniem,
   3. zakazanie przechowywania substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie w zastępczych opakowaniach,
   4. zakazanie stosowania substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin,
   5. zakazanie stosowania substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnych kart charakterystyki, z którymi zapoznano merytorycznych pracowników.
2. Pomieszczenia warsztatowe w budynku przy ul. Wszystkich Świętych 66:
   1. uporządkowanie pomieszczeń aby zapobiec potencjalnym zdarzeniom wypadkowym,
   2. wystąpienie do organu nadrzędnego o wyasygnowanie środków finansowych na doprowadzenie pomieszczeń i urządzeń do właściwego stanu higienicznosanitarnego.
   3. Zweryfikowanie dokumentacji oceny ryzyka zawodowego pod kątem stanu faktycznego w jednostce i obowiązujących przepisów w tym zakresie, bądź sporządzenie nowej oceny.
   4. Zobowiązanie pracowników służby bhp do wykonywania wszystkich zadań, nałożonych na służbę bhp wskazanymi powyżej przepisami.