Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2018 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin w okresie październik – listopad 2018 r. przeprowadził w Szczecińskim Centrum Świadczeń (zw. dalej SCŚ), ul. Kadłubka 12, 71-521 Szczecin w zakresie podejmowania działań wobec dłużników alimentacyjnych.         Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 18.12.2018 r.

I. Ocena ogólna kontrolowanej działalności

W wyniku kontroli w zakresie podejmowania działań wobec dłużników alimentacyjnych stwierdzono jedynie nieprawidłowości polegające na opieszałym podejmowaniu poszczególnych działań wobec dłużników alimentacyjnych.

II. Oceny cząstkowe    

W toku kontroli ustalono, że na dzień 31 grudnia 2017 r. liczba dłużników alimentacyjnych w Gminie Miasto Szczecin wynosiła 3782. SCŚ w roku 2017 podjął działania w stosunku do 720 dłużników alimentacyjnych, które polegały na:

- przeprowadzaniu wywiadów alimentacyjnych (przeprowadzono 502 wywiady alimentacyjne),

- zobowiązaniu dłużników do zarejestrowania się w urzędzie pracy jako bezrobotni lub poszukujący pracy (zobowiązano 165 dłużników alimentacyjnych),

- przesyłaniu do Powiatowego Urzędu Pracy informacji o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużników (przesłano 214 informacji),

- wszczynaniu postępowań o uznanie dłużników alimentacyjnych za uchylających się od zobowiązań alimentacyjnych (wszczęto 218 postępowań),

- wydawaniu decyzji o uznaniu dłużników alimentacyjnych za uchylających się od zobowiązań alimentacyjnych (wydano 222 decyzje),

- składaniu wniosków o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 § 1 i 1a ustawy z dnia z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 2018 poz. 1600 - §  1.  Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.§  1a.  Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.) (złożono 236 wniosków),

- kierowaniu do starosty wniosków o zatrzymanie prawa jazdy dłużników (skierowano 227 wniosków),

- przekazywaniu do biura informacji gospodarczej informacji o zobowiązaniu lub zobowiązaniach dłużników alimentacyjnych - w przypadku zaległości za okres dłuższy niż 6 miesięcy (przekazano 207 informacji).

Kontrolą pod względem legalności i rzetelności działań podejmowanych przez SCŚ objęto 24 losowo wybranych dłużników (wielkość próby oszacowano przy założeniach: poziom ufności - 90%, błąd maksymalny - 15%, wielkość frakcji – przewidywane występowanie zjawiska w populacji - 30%).

Z 24 ww. spraw SCŚ był organem właściwym dłużnika w 18 przypadkach. W 16 z 24 objętych kontrolą przypadków SCŚ był organem właściwym wierzyciela.

Kontrola wykazała, że w 1 przypadku (spośród 18 objętych kontrolą spraw w których SCŚ był organem właściwym dłużnika) SCŚ naruszył miesięczny termin załatwiania spraw poprzez wezwanie dłużnika alimentacyjnego na przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego po 147 dniach od dnia odbioru decyzji o przyznaniu osobie uprawnionej świadczenia z funduszu alimentacyjnego (przedmiotowa decyzja została wydana w dniu 24.01.2018 r., osoba uprawniona odebrała ww. decyzję w dniu 29.01.2018 r., dłużnika na przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego wezwano pismem z dnia 26.06.2018 r.). Według art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2018 r. poz. 554 ze zm.) (zw. dalej u.p.o.u.a) decyzje w sprawach świadczeń z funduszu alimentacyjnego są natychmiast wykonalne, z wyjątkiem decyzji w sprawach dotyczących nienależnie pobranych świadczeń, a więc znaczenie ma tu data odbioru decyzji. Powyższe stanowiło naruszenie art. 35 § 1 - 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 2096 ze zm.) (zw. dalej KPA), który stanowi, że organy administracji publicznej obowiązane są załatwić sprawy bez zbędnej zwłoki w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, a w przypadku spraw wymagających postępowania wyjaśniającego w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

W wyniku przeprowadzonych czynności kontrolnych stwierdzono, że SCŚ w przypadku 3 spraw (spośród 18 objętych kontrolą spraw, w których SCŚ był organem właściwym dłużnika) nie dochował terminu wszczęcia postępowania dotyczącego uznania dłużników alimentacyjnych za uchylających się od zobowiązań alimentacyjnych, w sytuacji gdy dłużnicy ci uniemożliwili przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego, poprzez nie stawienie się w SCŚ w wyznaczonym terminie w celu przeprowadzenia ww. wywiadu (postępowanie wszczęto kolejno po: 86, 193 i 567 dniach od upływu terminu stawienia się na przeprowadzenie wywiadu). Działanie takie stanowiło naruszenie art. 5 ust. 3 u.p.o.u.a (w związku z art. 35 § 1 – 3 KPA), według którego w przypadku gdy dłużnik alimentacyjny uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego organ właściwy dłużnika wszczyna postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych.

W toku kontroli Kierownik Referatu Postępowań Alimentacyjnych i Windykacji poinformował, że: „działania które są podejmowane wobec dłużnika alimentacyjnego są czynnościami administracyjno – technicznymi i nie mają wobec działań zastosowania terminy wynikające z Kodeksu postępowania administracyjnego.” Powyższe stało w sprzeczności z przepisem art. 25 u.p.o.u.a według którego w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy KPA a według art. 35 § 1 KPA organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.

W pozostałym zakresie ustalono, że SCŚ:

a) jako organ właściwy dłużnika:

- wzywał dłużników alimentacyjnych na przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego w celu ustalenia ich sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej, a także stanu zdrowia oraz przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz (w przypadku wstawienia się wezwanych) odbierał od dłużników alimentacyjnych oświadczenia majątkowe, zgodnie z art. 4 ust. 1 u.p.o.u.a,

- wydawał decyzje o uznaniu dłużników za uchylających się od zobowiązań alimentacyjnych,

- przekazywał informacje do komornika oraz organu właściwego wierzyciela z przeprowadzonych wywiadów alimentacyjnych oraz odebranych oświadczeń majątkowych (w tym wszelkie posiadane informacje, istotne dla skuteczności egzekucji) oraz o podjętych działaniach wobec dłużników alimentacyjnych (wniosek o ustalenie posiadania prawa jazdy przez dłużników alimentacyjnych, wniosek do Prokuratury Rejonowej o ściganie za przestępstwo, informowanie właściwego urzędu pracy o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużników);

b) jako organ właściwy wierzyciela:

- kierował wnioski do organu właściwego dłużników o podjęcie działań wobec dłużników alimentacyjnych, w przypadku przyznania osobom uprawnionym świadczenia z funduszu alimentacyjnego,

- przekazywał dłużnikom informacje o przyznaniu świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz wysokości zobowiązań wobec Skarbu Państwa, określonych w art. 27 ust. 7 pkt 3 u.p.o.u.a,

- przekazywał do biura informacji gospodarczej, informację gospodarczą o zobowiązaniach dłużników alimentacyjnych.

Pod względem rzetelności, na podstawie skontrolowanych akt spraw stwierdzono, że działania wobec dłużników były podejmowane przez SCŚ we właściwej formie i terminach (poza 4 ww. przypadkami) wymaganych u.p.o.u.a i KPA.

III. Uwagi i zalecenia                 

Przedstawiając powyższe oceny i uwagi, stosownie do § 35 ust. 4 Załącznika Nr 2 do Zarządzenia w sprawie kontroli zalecam podejmowanie działań wobec dłużników alimentacyjnych w terminach określonych na podstawie art. 35 KPA.