Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2013 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin w maju 2013 r. przeprowadził kontrolę w Szkole Podstawowej nr 20, ul. Dobrzyńska 2, 70-025 Szczecin (zw. dalej SP20) w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy. Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 16.07.2013 r.

Kontrola pozytywnie, pomimo stwierdzonych uchybień, ocenia działalność jednostki zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
(zw. dalej bhp), za okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia zakończenia kontroli (ocena pozytywna z uchybieniami). Pozytywna ocena dotyczyła: prawidłowej realizacji zaleceń organów kontroli zewnętrznych nad warunkami pracy; poddawania kontroli obiektów budowlanych; użytkowania maszyn i urządzeń technicznych zapewniających bezpieczne i higieniczne warunki pracy; procedur postępowania przy narażeniu pracowników na działanie szkodliwych czynników chemicznych; wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze. Stwierdzono jednak uchybienia dotyczące: sposobu prowadzenia książek obiektów budowlanych; wykazu prac szczególnie szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia kobiet; prowadzenia dokumentacji z zakresu wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze; dokumentacji oceny ryzyka zawodowego; wstępnych badań lekarskich; szkoleń w dziedzinie bhp; wykonywania zadań przez służbę bhp.

W toku kontroli nie stwierdzono uchybień dotyczących realizacji obowiązków wynikających z wystąpień, nakazów, decyzji państwowych organów kontroli nad warunkami pracy. Nałożone obowiązki wykonywano  w wyznaczonych terminach lub zwracano się o prolongatę terminów, co było zgodne z zapisami art. 207 § 2 pkt 6, ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
(j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), zwanej dalej k. p., wg którego  pracodawca jest obowiązany zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy.

Obiekty budowlane zarządzane przez SP20 poddawane były obowiązującym kontrolom:

• okresowym, co najmniej raz na 5 lat,  polegającym na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia; badaniu instalacji elektrycznej i piorunochronnej
  w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów,
• okresowym, co najmniej raz w roku, polegającym na sprawdzeniu: stanu technicznego przewodów kominowych oraz instalacji gazowej oraz elementów budynku i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu.

Kontrole przeprowadzały osoby posiadające stosowne uprawnienia. Zalecenia wynikające z kontroli wykonywano w miarę posiadanych środków finansowych. Powyższe wyczerpywało dyspozycję zawartą w art. 62 ust. 1 ustawy  z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (j.t. Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.), nakładającym na właściciela bądź zarządcę obowiązek kontroli obiektów oraz dyspozycję art. 214 § 2 k.p., wg którego  pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane
i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Stwierdzono natomiast niewielkie uchybienia dotyczące prowadzenia książek obiektów budowlanych. Z powodu złej interpretacji przepisów oraz przeoczenia ze strony osoby zakładającej książki obiektów budowlanych (podmiot zewnętrzny):

• założono i prowadzono dwie zamiast jednej wspólnej książki obiektu budowlanego dla budynku szkoły tzw. „części starej” oraz „pawilonowej”, stanowiących jedną, wspólną całość wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi,
• na planach sytuacyjnych obiektów nie zaznaczono miejsc zainstalowania urządzeń do odcięcia sieci (gaz, energia elektryczna, ciepło).

Do dnia zakończenia kontroli uchybienia usunięto.

Stwierdzono, że pracownicy użytkowali maszyny spełniające wymagania bhp, jak również zostali zapoznani z instrukcjami ich obsługi, co było zgodne z zapisem art. 215 pkt 1 k.p., wg którego pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane maszyny
i inne urządzenia techniczne zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy (…) oraz zapisem § 41 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
(j.t.  Dz. U.  z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów bhp, wg którego pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych.

Nie stwierdzono uchybień w stosowaniu i przechowywaniu mieszanin niebezpiecznych i mieszanin stwarzających zagrożenie. Stosowane w jednostce mieszaniny były prawidłowo oznakowane i przechowywane. Pracodawca posiadał ich aktualny spis i karty charakterystyki, z którymi zapoznał pracowników, wypełniając tym samym obowiązek wynikający z zapisu art. 221 § 2 k.p., wg którego niedopuszczalne jest stosowanie substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.

Ustalono też, że prawidłowo wyposażono pracowników w środki ochrony indywidualnej, w tym zabezpieczające pracowników przed niepożądanym działaniem ww. mieszanin, jak również dostarczyła   uprawnionym pracownikom nieodpłatnie odzież i obuwie robocze spełniające wymagania określone w Polskich Normach, realizując zapis art. 237⁶ § 1 i art. 237⁷ § 1 k.p., wg których pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować  go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach.

Stwierdzono natomiast, że z powodu przeoczenia ze strony kierownika gospodarczego, część przedmiotów wydanych pracownikom nie została odnotowana w indywidualnych kartach wyposażenia pracowników. Niewielkie uchybienia formalne stwierdzono również w zapisach tabeli przydziału pracownikom środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego, które dotyczyły błędnie wskazanych okresów używalności środków ochrony indywidualnej. Do czasu zakończenia kontroli zapisy w kartach oraz tabeli skorygowano.

Z powodu niewystarczających środków finansowych pracownikom zatrudnionym na stanowisku konserwatora oraz woźnego nie zapewniono ponadto szaf do przechowywania odzieży własnej, co było niezgodne z zapisami § 9 ust. 1  oraz  § 11 ust. 1 Załącznika Nr 3 do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp, wg którego szatnie powinny być dostosowane do rodzaju prac, stopnia narażenia pracownika na zabrudzenie ciała i zanieczyszczenia jego odzieży substancjami szkodliwymi, trującymi lub materiałami zakaźnymi. Szatnia odzieży własnej pracowników powinna być wyposażona w szafy przeznaczone do indywidualnego użytku każdego pracownika.

Uchybienia formalne dotyczyły także wykazu prac uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet, stanowiącego integralną część Regulaminu pracy SP20.  Część prac ujętych w wykazie, takich jak: dla kobiet w ciąży lub kobiet karmiących piersią: prace
w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym,  prace w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące; dla kobiet w ciąży: prace w warunkach narażenia na hałas, prace w warunkach narażenia na drgania, prace w narażeniu na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego i nadfioletowego, w rozumieniu zapisów załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet
(Dz. U. Nr 114, poz. 545 ze zm.) nie występowała w SP20, została zawarta w wykazie  przez błędną interpretację przepisów w tym zakresie.

Niedociągnięcia formalne stwierdzono także w dokumentacji oceny ryzyka zawodowego. Przeprowadzona w 2006 roku ocena  zawierała nieaktualne nazewnictwa stanowisk pracy.  W ocenie nie uwzględniono również:

• utworzonego w 2011 r. stanowiska  głównego specjalisty wykonującego obowiązki na kompleksie stadionów „Orlik 2012”,   
• na stanowiskach pracy: sprzątaczki, woźnego, kucharki i pomocy kuchennej, pracownika administracyjno – biurowego oraz konserwatora nie uwzględniono stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów.

Powyższe naruszało zapis § 39a ust. 3 pkt 1 lit. a rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp, wg którego pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności opis ocenianego stanowiska pracy,
w tym wyszczególnienie stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów. Przyczyną takiego stanu rzeczy, wg wyjaśnień pracodawcy była częsta zmiana na stanowiskach pracy oraz zmniejszająca się ilość etatów na stanowiskach obsługi.

Stwierdzono, że wg stanu na dzień kontroli wszyscy pracownicy posiadali aktualne orzeczenia lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Ustalono natomiast, iż z powodu  błędnej interpretacji przepisów ze strony  specjalisty ds. kadr i sekretariatu, odpowiedzialnej za kierowanie na badania profilaktyczne, 2 osoby zostały dopuszczone  do pracy bez wstępnych badań lekarskich, co było niezgodne z art. 229 § 1 pkt 1 k.p., wg którego wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy. Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Ponadto ustalono, iż w dniu kontroli wszyscy pracownicy posiadali aktualne szkolenia okresowe w dziedzinie bhp.

Brak działań zapobiegawczych ze strony specjalisty ds. kadr i sekretariatu, odpowiedzialnej za nadzorowanie szkoleń w dziedzinie bhp, skutkował natomiast dopuszczeniem do pracy, bez wstępnych szkoleń w dziedzinie bhp, 4 na 8 osób zatrudnionych po 01.01.2011 r., co naruszało zapis art. 237³ § 2 k.p., wg którego  pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy (…). Jednocześnie ustalono, że osoba zatrudniona na stanowisku sprzątaczki i pomocy kuchennej nie odbyła szkolenia stanowiskowego w dziedzinie bhp na stanowisku pomocy kuchennej, co naruszało zapis § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki  i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia
w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 ze zm.), wg którego pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.

Jedną z przyczyn stwierdzonych w toku kontroli uchybień była niedostateczna współpraca służby bhp z pracodawcą w zakresie realizacji zapisu § 2 ust. 1 pkt 4, 8, 9, 14, 15, 16, 20 oraz 22  rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U.  Nr 109, poz. 704 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie służby bhp, 
wg którego  do zakresu działania służby bhp należy: udział w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju zakładu pracy oraz przedstawianie propozycji dotyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań techniczno - organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy; przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy; udział w opracowywaniu wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy (…); udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą; doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej; współpraca
z właściwymi osobami, w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bhp (…); współdziałanie ze społeczną inspekcją pracy oraz z zakładowymi organizacjami związkowymi przy: podejmowaniu przez nie działań mających na celu przestrzeganie przepisów oraz zasad bhp, podejmowanych przez pracodawcę przedsięwzięciach mających na celu poprawę warunków pracy; inicjowanie i rozwijanie na terenie zakładu pracy różnych form popularyzacji problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.

Według wyjaśnień specjalisty ds. bhp wykonującego (na podstawie umowy cywilno prawnej) zadania służby bhp w SP20 nie realizował on obowiązków ponieważ Dyrektor SP20,  specjalista ds. kadr, organizacje związkowe, społeczny inspektor pracy „nie wymagały od służby bhp tego typu działań”.

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi SP20:

1. Prowadzenie książek obiektów budowlanych zgodnie z obowiązującymi przepisami.
2. Prowadzenie na bieżąco kart ewidencji wyposażenia pracowników.
3. Zapewnienie pracownikom, zatrudnionym na stanowisku konserwatora i woźnego, szaf przeznaczonych  do indywidualnego użytku.
4. Skorygowanie wykazu prac uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet.
5. Zaktualizowanie dokumentacji oceny ryzyka zawodowego.
6. Nie dopuszczanie pracowników do pracy bez wstępnych badań lekarskich oraz szkoleń w dziedzinie bhp.
7. Zobligowanie służby bhp do wykonywania zadań wynikających z rozporządzenia w sprawie służby bhp.