Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2013 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin w okresie 08-09.2013 r. przeprowadził kontrolę w Zakładzie Usług Komunalnych, ul. Ku Słońcu 125a, zwanym dalej ZUK w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy. Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 04.12.2013 r.

Kontrola pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości, ocenia działalność jednostki w zakresie dotyczącym bezpieczeństwa i higieny pracy, (zw. dalej bhp), w okresie od 01.01.2011 r. do dnia kontroli (pozytywna z nieprawidłowościami).

Nieprawidłowości dotyczyły warunków pracy, prowadzenia książki obiektu budowlanego oraz kontroli obiektu w Schronisku dla Bezdomnych Zwierząt (zw. dalej Schroniskiem);  szkoleń  w dziedzinie bhp;  badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy; ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy; wykazu prac uciążliwych bądź szkodliwych dla zdrowia kobiet, wyposażania pracowników w odzież i obuwie robocze. 

Według stanu na  dzień zakończenia kontroli, w ZUK zatrudnionych było 174 pracowników. Zadania służby bhp w jednostce wykonywał pracownik zatrudniony na stanowisku głównego specjalisty do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy (zw. dalej bhp), który posiadał wymagane kwalifikacje do zajmowania ww. stanowiska. Pracownik służby bhp podlegał bezpośrednio dyrektorowi ZUK. 

W toku kontroli pomieszczeń pracy i higieniczno sanitarnych Schroniska, stwierdzono, iż:

1. pracownikom, wykonującym  prace na zewnątrz budynku, w zmiennych warunkach atmosferycznych, przy obsłudze zwierząt oraz pracach związanych z utrzymaniem czystości w boksach dla zwierząt (powodujących narażenie odzieży i obuwia na przemakanie) nie zapewniono  pomieszczenia z urządzeniami do suszenia tej odzieży, a wg przepisu § 10 ust. 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
(j.t. z 2003 r. Dz. U. Nr 169, poz. 1650 ze zm.), zw. dalej rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów  bhp w zespole szatni przeznaczonym dla pracowników zatrudnionych przy pracach powodujących znaczne zabrudzenie odzieży (…) lub jej zamoczenie, oraz dla pracowników, których odzież robocza, z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy, musi spełniać szczególne wymagania higieniczno sanitarne, powinny znajdować się pomieszczenia wyposażone w urządzenia do odkażania, odpylania i suszenia odzieży oraz czyszczenia obuwia - odpowiednio do potrzeb (…),

2. pracownikom nie zapewniono oddzielnych pomieszczeń na szatnie, podczas gdy przepis § 6 załącznika nr 3 rozporządzenia
w sprawie ogólnych przepisów bhp stanowi, iż szatnie powinny być urządzone w oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach. Umieszczenie szatni w  tych samych pomieszczeniach co prysznice i umywalki powodowało  narażenie odzieży i obuwia na dodatkową wilgoć panującą w pomieszczeniach,

3. pracownikom nie zapewniono szatni dostosowanych do rodzaju wykonywanej pracy i stopnia zabrudzenia. Nie zapewniono również szaf spełniających wymagania Polskich Norm. Odzież robocza i ochronna przechowywana była wraz z odzieżą własną pracowników, co było niezgodne z § 8 ust. 3 oraz § 9 ust.1 załącznika nr 3 do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp,
wg którego szafy na odzież powinny spełniać wymagania Polskiej Normy. Szatnie powinny być dostosowane do rodzaju prac, stopnia narażenia pracownika na zabrudzenie ciała i zanieczyszczenia jego odzieży substancjami szkodliwymi, trującymi lub materiałami zakaźnymi,

4. przy prysznicach brak było podestów izolujących na podłogach (podłoga wykonana z kafli), co naruszyło postanowienie § 2 ust.3 załącznika nr 3 do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp, wg którego w  pomieszczeniach umywalni i natrysków na podłogach wykonanych z materiałów o dużym przewodnictwie ciepła należy ułożyć w miejscach mycia się podkładki izolujące (podesty),

5. w pomieszczeniu higieniczno sanitarnym (toaleta) dla pracowników administracyjno – biurowych oraz lekarzy weterynarii
(z pomieszczenia korzystali również interesanci) brak było umywalki. Umywalka znajdowała się w pokoju biurowym obok, podczas gdy przepis § 26 ust. 1 i 2  załącznika nr 3 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp stanowi, że wejścia do ustępów powinny prowadzić bezpośrednio z pomieszczeń, korytarzy lub dróg służących do komunikacji ogólnej. Ustęp powinien mieć wejściowe pomieszczenie izolujące wyposażone w umywalki z dopływem ciepłej i zimnej wody (…),

6. stan techniczny pomieszczeń wskazywał na konieczność przeprowadzenia remontu  (ubytki farby na ścianach i sufitach,  ubytki
w płytkach podłogowych i  wykładzinach,  wilgoć w pomieszczeniach higieniczno sanitarnych),

7. z powodu zbyt małej powierzchni we wszystkich pomieszczeniach (pomieszczenia biurowe, magazynowe, pomieszczenia higieniczno sanitarne) panował ogólny bałagan. Odzież i obuwie ochronne, robocze, odzież własna pracowników, ręczniki leżały (wisiały) na wieszakach, krzesłach, oknach, drzwiach od szaf, ościeżach okien, na szafach, podłogach, itp.

Powyższe naruszyło ponadto przepisy art. 214 § 2 i 233 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.  Kodeks pracy  ( j.t. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), zw. dalej k. p.,wg których  pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej, jak również § 14, § 111 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (j.t. z 2003 r. Dz. U. Nr 169, poz. 1650 ze zm.), wg których pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia pracy w czystości i porządku oraz zapewnić ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia
i urządzenia higieniczno sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana.

Przyczyną powyższych nieprawidłowości był brak środków finansowych na przeprowadzenie kompleksowego remontu, jak również trudności techniczne (zbyt mała powierzchnia poszczególnych pomieszczeń) uniemożliwiające w pełni dostosowanie pomieszczeń do obowiązujących przepisów. Stwierdzono jednocześnie, że o konieczności kompleksowych rozwiązań w Schronisku informował  Pan w lutym 2012 r., za pośrednictwem Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska UM Szczecin, Przewodniczącego Komisji ds. Budownictwa i Mieszkalnictwa Rady Miasta Szczecin. W 2013 r. wykonano inwentaryzację budynku celem, której było oszacowanie potrzeb i zaplanowanie niezbędnego remontu.

 Stwierdzono ponadto, iż w Schronisku nie przeprowadzano kontroli rocznych i  pięcioletnich w zakresie stanu technicznego obiektu
i przydatności do dalszego użytkowania (budynek administracyjno socjalny), co było niezgodne z art. 62 ust. 1 pkt 1 lit. a oraz pkt 2 ustawy  z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (j.t. Dz. U. z 2010 r., Nr 243, poz. 1623 ze zm.), wg którego  obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli:  okresowej, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu (…); okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia (…). Nie prowadzono ponadto na bieżąco książki obiektu budowlanego (ostatni wpis z 2009 r.), co naruszyło zapis § 5 pkt 4 i § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego
(Dz. U. Nr 120, poz. 1134), wg których  wpisy do książki obejmują: protokoły kontroli oraz badań określonych w art. 62 ust. 1 i 2 ustawy Prawo budowlane oraz przeprowadzonych remontów i przebudowy obiektu. Wpisy do książki powinny być dokonywane
w dniu zaistnienia okoliczności, dla której jest wymagane dokonanie odpowiedniego wpisu. Zaznaczyć należy, że do dnia zakończenia kontroli uzupełniono wpisy w książce obiektu budowlanego oraz przeprowadzono kontrolę stanu technicznego i estetyki otoczenia obiektu budowlanego.

W toku kontroli szkoleń w dziedzinie bhp osób zatrudnionych po 01.01.2011 r. (30 osób)stwierdzono następujące nieprawidłowości:

• 4 pracowników do dnia zakończenia kontroli nie odbyło pierwszego szkolenia okresowego,
• 9 pracowników odbyło pierwsze szkolenie okresowe po terminie,
• 2  pracowników odbyło  po terminie szkolenie okresowe dla osób kierujących pracownikami.

Powyższe naruszyło zapisy § 11 ust. 5 oraz § 15 ust. 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy  z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 ze zm.), wg których  instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego. Pierwsze szkolenie okresowe osób będących pracodawcami oraz innych osób kierujących pracownikami,
w szczególności kierowników, mistrzów i brygadzistów przeprowadza się w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach, pozostałych osób w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach. Ustalono, że jedną
z przyczyn ww. uchybienia był niedoprecyzowany zakres obowiązków służby bhp oraz  pracownika kadr dotyczący odpowiedzialności za nadzorowanie terminów szkoleń w dziedzinie bhp.

Stwierdzono także nieprawidłowości dotyczące badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Ostatnie badania (natężenia hałasu i drgań) na stanowiskach pracy opiekuna zwierząt, pilarzy, drwali, trakowego, operatora ciągnika przeprowadzono we wrześniu 2009 r. W wyniku badań i pomiarów stwierdzono  przekroczenia dopuszczalnych norm:

• poziom ekspozycji na hałas: na stanowisku opiekuna zwierząt wynosił 3,5 wartości najwyższego dopuszczalnego natężenia (zw. dalej NDN); na stanowisku trakowego 1,4 NDN; na stanowisku drwala (obsługa wykaszarki) 2,8 NDN; na stanowisku drwala (cięcie bali piłą łańcuchową)  odpowiednio 58,8 oraz 42,6 NDN; na stanowisku operatora ciągnika 0,3 NDN,
• poziom ekspozycji na drgania działające na organizm człowieka przez kończyny górne: na stanowisku trakowego oraz drwala (wykaszanie trawy) 0,6 NDN; na stanowisku drwala (cięcie bali piłą łańcuchową) odpowiednio 1,1 NDN oraz 0,7 NDN; na stanowisku operatora ciągnika 1,1 NDN.

Do dnia zakończenia kontroli badań i pomiarów nie powtórzono, co  pozostawało w sprzeczności z § 13 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 33, poz. 166), wg którego  badania i pomiary szkodliwego dla zdrowia czynnika fizycznego, występującego w postaci: hałasu, hałasu ultradźwiękowego, drgań mechanicznych działających na organizm człowieka przez kończyny górne lub drgań mechanicznych
o ogólnym działaniu na organizm człowieka wykonuje się: co najmniej raz na dwa lata - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,2 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego natężenia (NDN) (…), co najmniej raz
w roku - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,5 wartości NDN. Jeżeli podczas dwóch ostatnich badań i pomiarów hałasu lub drgań mechanicznych, wykonanych w odstępie dwóch lat, natężenie czynnika nie przekraczało 0,2 wartości NDN, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.

Nie stwierdzono natomiast uchybień dotyczących prowadzenia dokumentacji z tego zakresu oraz informowania lekarza medycyny pracy, sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, o wynikach badań.

Pozytywnie należy również ocenić działania pracodawcy  w zakresie zabezpieczenia pracowników Schroniska oraz Lasów Miejskich przed szkodliwym działaniem ww. czynników. Pracowników wyposażono w niezbędne środki ochrony indywidualnej oraz  zmniejszono czas ekspozycji na działanie szkodliwych czynników. Pracownicy byli informowani o wynikach badań oraz sposobie wykonywania pracy, ograniczającym do minimum narażenie na hałas i drgania mechaniczne.

W toku kontroli stwierdzono, iż wykaz prac szczególnie uciążliwych bądź  szkodliwych dla zdrowia kobiet, stanowiący integralną część Regulaminu pracy ZUK, był niespójny z wykazem określonym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 ze zm.).

W okresie objętym kontrolą w ZUK zarejestrowano 4 wypadki przy pracy. Kontrola nie wniosła uwag do sposobu powoływania zespołu powypadkowego, badającego okoliczności i przyczyny wypadków. W skład zespołu powypadkowego, zgodnie
z zapisem § 4 rozporządzenia Rady Ministrów   z dnia 1 lipca  2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy  (Dz. U. Nr 105, poz. 870), wchodził każdorazowo pracownik służby bhp oraz społeczny inspektor pracy.

Stwierdzono natomiast nieprzestrzeganie obowiązku niezwłocznego przystępowania do ustalania okoliczności i przyczyn wypadków. Wszczynanie postępowań powypadkowych następowało po kilku do kilkunastu dniach od zdarzenia. Stwierdzono ponadto brak wnikliwości ze strony zespołu powypadkowego w prowadzeniudochodzeń powypadkowych, o czym świadczyć może to,
że w żadnym z prowadzonych postępowań nie dokonano oględzin z miejsca wypadku, oględzin stanu urządzeń, nie sporządzono szkiców, fotografii, nie badano warunków wykonywania pracy w momencie zdarzenia pomimo, że wymagał tego zapis  § 7 ust. 1 pkt 1 i 2  ww. rozporządzenia, wg którego niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności: dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku; jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku.

Jedynymi dokumentami, na podstawie których ustalano  okoliczności i przyczyny ww. wypadków, były: opinie lekarzy, wyjaśnienia poszkodowanych oraz informacje od świadków wypadku.

O braku wnikliwości może świadczyć również to, że: protokoły badania okoliczności i przyczyn wypadków sporządzano po 1 do 2 dniach od momentu wszczęcia postępowania; we wszystkich wypadkach ustalono wyłącznie przyczyny ludzkie, pomijając  przyczyny techniczne, bądź organizacyjne (poślizgnięcie na podłodze, upadająca płyta, zmiana kierunku upadania drzewa, przechylenie szafy); we wszystkich postępowaniach wskazano takie same działania profilaktyczne. Powyższe może być przyczyną zaistnienia podobnych zdarzeń w przyszłości.

Kontrola wykazała ponadto, że zarządzenie wewnętrzne w sprawie wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie nie stanowiło integralnej części zakładowego Regulaminu pracy, jak również nie było konsultowane
z przedstawicielami pracowników, co naruszyło zapis art. 104¹ § 1 pkt 1oraz art. 237^11a § 1 pkt 4k. p., wg którego Regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać
w szczególności:  wyposażenie pracowników (…) w odzież i obuwie robocze oraz w środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej. Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczące przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego.

Stwierdzono ponadto, iż kierownik Leśnictwa nie otrzymał należnej odzieży i obuwia roboczego (bluzy męskiej, czapki zimowej, kamizelki, koszuli bawełnianej, spodni gabardynowych, swetra, butów gumowych), co naruszyło zapisy  art. 237⁷ § 1 oraz 237⁹ § 1k. p., wg których  pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach (…). Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. Przyczyną uchybienia była błędna interpretacja przepisów ze strony pracodawcy.

Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego zawierała: szczegółowy opis każdego z ocenianych stanowisk,  występujące na stanowisku niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki środowiska pracy, stosowane środki ochrony, wyniki przeprowadzonej oceny oraz środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. Wyżej wymienione wskazuje, że osoby przeprowadzające ocenę, tj. pracownik służby bhp oraz przedstawiciele pracowników dołożyły starań w jej prawidłowym udokumentowaniu.

Uchybieniem był natomiast brak daty przeprowadzenia oceny oraz brak wykazu osób pracujących na danym stanowisku, co naruszyło zapis  § 39 a ust. 3 pkt. 1 lit. e oraz pkt 3 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów  bhp, wg którego dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności:opis ocenianego stanowiska pracy,
w tym wyszczególnienie:osób pracujących na tym stanowisku, datę przeprowadzonej oceny (…).

Uwagi kontroli dotyczyły również faktu, że spośród 30 osób objętych kontrolą 1 osoba, z powodu przeoczenia ze strony pracownika odpowiedzialnego za kierowanie na badania, wykonała wstępne badania lekarskie po kilkunastu dniach od momentu dopuszczenia do pracy, co naruszyło zapis art. 229 § 4 k. p., wg którego  pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi ZUK:

1. Dostosowanie pomieszczeń pracy oraz pomieszczeń higieniczno sanitarnych Schroniska do obowiązujących przepisów.
2. Przeprowadzanie kontroli obiektu budowlanego w Schronisku w obowiązujących terminach oraz prowadzenie na bieżąco książki obiektu budowlanego.
3. Poddanie pracowników szkoleniu okresowemu w dziedzinie bhp.
4. Poddawanie pracowników pierwszemu szkoleniu okresowemu w dziedzinie bhp w terminach określonych wrozporządzeniu.
5. Poddawanie pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych szkoleniu okresowemu w dziedzinie bhp
   w obowiązujących terminach.
6. Niezwłoczne przeprowadzenie badań i pomiarów szkodliwego dla zdrowia czynnika fizycznego (hałas i drgania) na stanowiskach pracy w Lasach Miejskich i Schronisku.
7. Dostosowanie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet do obowiązujących przepisów.
8. Wzmożenie nadzoru nad ustaleniem  okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz egzekwowanie od zespołu powypadkowego obowiązków w tym zakresie.
9. Włączenie wewnętrznego zarządzenia w sprawie wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze oraz środki higieny do zakładowego Regulaminu pracy.
10. Konsultowanie z pracownikami lub ich przedstawicielami działań związanych z bhp, w tym wyposażenie pracowników
    w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze.
11. Niezwłoczne wyposażenie pracownika w należną odzież i obuwie robocze.
12. Uzupełnienie dokumentacji oceny ryzyka zawodowego o wykazy osób pracujących na danym stanowisku oraz datę  przeprowadzenia oceny.
13. Nie dopuszczanie pracowników do pracy bez wstępnych badań lekarskich.