Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2013 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin w lipcu 2013 r. przeprowadził kontrolę  w  Miejskiej Izbie Wytrzeźwień,  ul. Gen. Dąbrowskiego 22/24, 70-100  Szczecin (zw. dalej MIW) w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy. Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 19.08.2013 r.

Pozytywna ocena dotyczyła: realizacji zaleceń organów kontroli zewnętrznych warunków pracy; poddawania kontroli obiektów budowlanych, za wyjątkiem prowadzenia książek obiektów budowlanych; procedur postępowania przy narażeniu pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych  i  chemicznych;wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież
i obuwie robocze, za wyjątkiem prowadzenia dokumentacji z tego zakresu; zapewnienia pracownikom okularów do pracy przy monitorach ekranowych; badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami; szkoleń specjalistycznych wymaganych do pracy w izbie. Stwierdzono jednak uchybienia dotyczące: uprawnień służby bhp oraz wykonywania zadań przez służbę bhp; szkoleń w dziedzinie bhp; dokumentacji oceny ryzyka zawodowego.

Nie stwierdzono uchybień w realizacji obowiązków wynikających z decyzji Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Obowiązki wykonano
w terminach nałożonych decyzją, realizując tym samym zapis art. 207 § 2 pkt 6 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.  Kodeks pracy
(j.t. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), zwanego dalej k.p., wg którego pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki
i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy.

Nie wniesiono zastrzeżeń do realizacji obowiązków dotyczących kontroli obiektów budowlanych. Jednostka posiadała aktualne przeglądy stanu technicznego i przydatności do użytkowania budynków, ich otoczenia oraz instalacji będących na wyposażeniu budynków. Kontrole przeprowadzały osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności, kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych oraz osoby posiadające kwalifikacje mistrza kominiarskiego, co wyczerpywało dyspozycje art. 62 ust. 1, 4, 5, 6 pkt 1 ustawy  z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (j.t. Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.).

Z powodu braku środków finansowych nie wykonano jednak zalecenia dotyczącego naprawy nawierzchni dojścia do budynku biurowego. W sprawie partycypacji kosztów naprawy zarządca (MIW) prowadził rozmowy ze współużytkownikiem budynku (podmiot zewnętrzny). Pozostałe zalecenia wynikające z kontroli obiektów budowlanych wykonywano na bieżąco.

Stwierdzono natomiast uchybienia dotyczące sposobu prowadzenia książek obiektów budowlanych. Z powodu złej interpretacji przepisów ze strony pracodawcy, oraz przeoczenia, książki obiektów budowlanych nie zawierały wpisów dotyczących planów sytuacyjnych obiektów, protokołów z kontroli rocznych i pięcioletnich. W książkach błędnie podano także powierzchnie zabudowy, czym naruszono zapis § 5 ust. 2, 3, 4 oraz § 6 ust. 1  rozporządzenia Ministra Infrastruktury  z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego (Dz. U. Nr 120, poz. 1134), wg których  wpisy do książki obejmują: dane ogólne o obiekcie wraz z wykazem dokumentacji, w tym dokumentacji technicznej (…); plan sytuacyjny obiektu (…); protokoły kontroli oraz badań określonych w art. 62 ust. 1 i 2 ustawy Prawo budowlane. Wpisy do książki powinny być dokonywane w dniu zaistnienia okoliczności, dla której jest wymagane dokonanie odpowiedniego wpisu. Do dnia zakończenia kontroli skorygowano wpisy dotyczące powierzchni zabudowy.

Pozytywnie należy ocenić działania pracodawcy związane  z zabezpieczeniem pracowników przed szkodliwym działaniem czynników biologicznych. Pracodawca zidentyfikował i ocenił ryzyko zawodowe związane z występowaniem tych czynników
w środowisku pracy, ustalił niezbędne środki profilaktyczne, opracował i wdrożył  procedury bezpiecznego wykonywania pracy
w kontakcie z niebezpiecznymi czynnikami biologicznymi, w tym procedury postępowania z odpadami medycznymi. Pracownicy mający kontakt ze szkodliwym czynnikiem biologicznym zostali poinformowani o ryzyku zawodowym, które wiąże się
z wykonywaniem pracy w narażeniu na ww. czynniki oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Jednocześnie pracodawca zapewnił pracownikom środki ochrony indywidualnej adekwatne do występującego zagrożenia. 

Stwierdzono ponadto, iż została przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego dla pozostałych czynników środowiska pracy
i zastosowane środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. W dniu kontroli wszyscy pracownicy byli zapoznawani z ryzykiem zawodowym. Regulamin pracy zawierał zapisy dotyczące sposobu informowania pracowników o ryzyku zawodowym.

W dokumentacji oceny stwierdzono jednak uchybienia polegające na braku: wykazu osób pracujących na danym stanowisku (poza oceną biologiczną), aktualizacji nazw stanowisk pracy. Stwierdzono jednocześnie, że ocenę ryzyka zawodowego (w tym ocenę ryzyka biologicznego) przeprowadziła jednoosobowo osoba wykonująca zadania służby bhp w jednostce bez konsultacji
z przedstawicielami pracowników, co naruszyło postanowienia art. 237^11a§ 1 pkt 2 k.p., wg którego  pracodawca konsultuje
z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczące oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku. Polska Norma PN-N-18002 „System zarządzania bhp. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego” zaleca z kolei, aby ocenę ryzyka zawodowego przeprowadzał zespół, w skład którego wchodzi pracodawca oraz wyznaczeni pracownicy, którzy znają 
i rozumieją zasady oceny ryzyka zawodowego oraz potrafią formułować propozycje działań korygujących.

Kontrola nie wniosła uwag do sposobu wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze. Pracodawca przydzielił pracownikom odpowiednie do rodzaju wykonywanej pracy środki ochrony indywidualne oraz dostarczył odzież i obuwie robocze spełniające wymagania Polskich Norm. Jednocześnie pracodawca zapewnił pranie i odkażanie środków ochrony indywidualnej oraz odzieży roboczej.

Stwierdzono natomiast uchybienia w sposobie prowadzenia dokumentacji z tego zakresu polegające na tym, że:

• tabela przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego (zwana dalej tabelą) nie stanowiła integralnej części Regulaminu pracy MIW, co naruszyło zapis art. 104¹§ 1 pkt 1 k.p., wg którego Regulamin pracy, określając prawa
  i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności wyposażenie pracowników w narzędzia i materiały, a także w odzież i obuwie robocze oraz w środki ochrony indywidualnej
  i higieny osobistej,
• zapisy tabeli dotyczące kwalifikacji odzieży do środków ochrony indywidualnej, bądź odzieży roboczej były nieczytelne,
• w tabeli nie uwzględniono kurtki i spodni na stanowisku porządkowego,
• tabela zawierała nieaktualne nazwy stanowisk pracy,
• nie wyznaczono okresów użytkowania dla odzieży i obuwia roboczego czym naruszono zapis art. 237⁸§ 1 k.p., wg którego pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne (…) oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.

Kontrola nie wykazała uchybień w zakresie zapewnienia pracownikom okularów do pracy przy monitorach ekranowych. Uprawnionym pracownikom wypłacano ekwiwalent pieniężny, realizując tym samym obowiązek wynikający z zapisu § 8 ust. 2  rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych
w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973), wg którego pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Na ww. stanowiskach przeprowadzono także pomiary natężenia i równomierności oświetlenia, które wykazały prawidłowe parametry dla tego typu stanowisk, co było zgodne z zapisem § 26 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (j.t. Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.), wg którego oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz powinno spełniać wymagania określone w Polskiej Normie. Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.

Nie stwierdzono nieprawidłowości w realizacji obowiązku poddawania pracowników badaniom z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami. W czasie trwania kontroli wszyscy pracownicy MIW posiadali aktualne zaświadczenia o braku przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku. Badania wykonywane były na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę, zawierającego niezbędne informacje dotyczące warunków wykonywania pracy.

Stwierdzono ponadto, że osoby przyjmowane do pracy w MIW na określone stanowiska pracy przechodziły coroczne szkolenia
w zakresie udzielania pierwszej pomocy, stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz profilaktyki rozwiązywania problemów alkoholowych, jak również   posiadały pisemną opinię psychologiczną o zdolności do pracy w izbie w warunkach wymagających stosowania środków przymusu bezpośredniego do czego obligowały zapisy  § 24 ust. 4 oraz § 28 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 4 lutego 2004 r. w sprawie trybu doprowadzania, przyjmowania i zwalniania osób w stanie nietrzeźwości oraz organizacji izb wytrzeźwień i placówek utworzonych lub wskazanych przez jednostkę samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 20, poz. 192 ze zm.), wg których pracownicy izby wchodzący w skład zmiany (kierownik zmiany, depozytariusz, lekarz lub felczer, pielęgniarz lub pielęgniarka opiekun zmiany, porządkowy) przechodzą coroczne szkolenie w zakresie: udzielania pierwszej pomocy; stosowania środków przymusu bezpośredniego; profilaktyki rozwiązywania problemów alkoholowych. Osoby te przedstawiają pisemną opinię psychologiczną o zdolności do pracy w izbie lub placówce, w tym o przydatności do pracy
w warunkach wymagających stosowania środków przymusu bezpośredniego.

Stwierdzono natomiast nieprawidłowości w obszarze działań służby bhp. Pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bhp osobie z zewnątrz (zatrudnienie w MIW 23 osoby). Zadania służby wykonywane były  na podstawie zawieranych corocznie umów cywilnoprawnych. Umowy od wielu lat zawierane były z tą samą osobą,  która posiadała tytuł technika bhp, nie posiadała natomiast wykształcenia uprawniającego do tytułu specjalisty ds. bhp, co naruszało zapis art. 237¹¹ §2 k. p., wg którego pracodawca - w przypadku braku kompetentnych pracowników - może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy (…) specjalista spoza zakładu pracy powinien spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby, a także zapisu  § 4 ust. 2  pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy
(Dz. U. Nr 109, poz. 704 ze zm.), wg którego pracownikami służby bhp mogą być osoby spełniające następujące wymagania kwalifikacyjne: specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp. Przyczyną uchybienia była błędna interpretacja przepisów przez Dyrektora MIW, zawierającego umowy. Do zakończenia rozwiązano umowę z ww. osobą oraz podpisano nową umowę z osobą posiadającą uprawnienia specjalisty ds. bhp.

Stwierdzono również nieprawidłowości dotyczące szkoleń w dziedzinie bhp. Szkolenia okresowe prowadziła i dokumentowała osoba wykonująca zadania służby bhp posiadająca w myśl zapisów ww. rozporządzenia tytuł starszego inspektora ds. bhp.
W dokumentacji ze szkoleń okresowych brak było dzienników zajęć oraz protokołów z przebiegu egzaminu.

W toku kontroli stwierdzono również, że zorganizowane w dniu 18.01.2012 r. szkolenie okresowe dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach administracyjno - biurowych, nie  zostało przeprowadzone w formie kursu, seminarium bądź samokształcenia kierowanego wymaganego dla tego typu stanowisk, lecz w formie instruktażu przeznaczonego dla stanowisk robotniczych.

Według zapisów Regulaminu pracy MIW pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych oraz stanowiskach administracyjno – biurowych mieli odbywać szkolenia okresowe raz na 3 lata, natomiast odbywali odpowiednio: na stanowiskach robotniczych raz na 3 lata; na stanowiskach administracyjno – biurowych raz na 5 lat.

Stwierdzone nieprawidłowości naruszyły zapisy § 5 pkt. 3 i 6 oraz § 15 ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 ze zm.),
wg któregopracodawca organizujący i prowadzący szkolenie (…) zapewnia: (…) wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć, protokołów przebiegu egzaminów i rejestru wydanych zaświadczeń. Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się w formie instruktażu, nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż raz w roku. Szkolenie okresowe osób zatrudnionych na stanowiskach administracyjno – biurowych powinno być przeprowadzane w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego nie rzadziej niż raz na 6 lat. Pracodawca ustala, po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, częstotliwość i czas trwania szkolenia okresowego pracowników zatrudnionych na określonych stanowiskach, biorąc pod uwagę rodzaj i warunki wykonywania prac na tych stanowiskach.

Główną przyczyną nieprawidłowości  dotyczących szkoleń w dziedzinie bhp była niewłaściwa ich realizacja przez służbę bhp oraz niewystarczające pełnienie funkcji doradczych dla pracodawcy w tym zakresie.

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi MIW:

1. Naprawienie nawierzchni dojścia do budynku biurowego.
2. Uzupełnienie książek obiektów budowlanych o brakujące wpisy oraz prowadzenie ich na bieżąco.
3. Uzupełnienie oceny ryzyka zawodowego o wykazy osób pracujących na danym stanowisku.
4. Opracowanie nowej tabeli przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego, zawierającej:
   1. aktualne nazwy stanowisk pracy,
   2. właściwą kwalifikację  środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego,
   3. zapisy dotyczące kurtki i spodni na stanowisku porządkowego,
   4. okresy użytkowania dla odzieży i obuwia roboczego.
5. Włączenie tabeli przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego do Regulaminu pracy MIW.
6. Zapewnienie właściwego poziomu szkoleń okresowych w dziedzinie bhp.